Aldehydy - wzór ogólny
Aldehydy to związki karbonylowe, zawierające w swojej strukturze grupę aldehydową, -CHO:
Aldehydy są bardziej polarne od alkanów, ale mniej polarne od alkoholi: z wodą w pełni mieszają się tylko dwa pierwsze aldehydy – mrówkowy i octowy, dalej rozpuszczalność aldehydów w wodzie szybko maleje. Aldehydy tworzą wiązania wodorowe. Aldehydy są związkami reaktywnymi chemicznie – ulegają utlenianiu do kwasów karboksylowych już w bardzo łagodnych warunkach (np. pod wpływem kationów miedzi(II)). Drugą reakcją, której łatwo ulegają aldehydy, jest reakcja addycji nukleofilowej do grupy karbonylowej.
Aldehydy - szereg homologiczny
Podobnie, jak węglowodory, aldehydy alifatyczne tworzą szereg homologiczny, w którym kolejne elementy różnią się długością łańcucha węglowego o jedną grupę \(-CH_2-\) (metylenową). Pierwszym elementem szeregu jest aldehyd mrókowy - metanal (HCHO), zawierający jeden atom węgla w łańcuchu. Kolejnym jest dwuwęglowy etanal (aldehyd octowy, \(CH_3CHO\)). Następne elementy szeregu homologicznego aldehydów zawierają w łąńcuchu kolejno - 3, 4, 5 i więcej atomów węgla.
Aldehydy - nazewnictwo
Nazwę aldehydu tworzymy, dodając końcówkę –al do rdzenia odpowiadającego nazwie najdłuższego łańcucha węglowego w cząsteczce, np. \(H_3CCH_2H_2CHO\) to butanal (4 atomy węgla – rdzeń „butan” + końcówka –al). Kiedy grupa aldehydowa przyłączona jest do układu pierścieniowego, np. cykloheksanu, wtedy do rdzenia, który stanowi nazwa układu cyklicznego (cykloheksan) dodajemy końcówkę –karboaldehyd (i łącznik -o-): cykloheksanokarboaldehyd. Przykłady nazewnictwa i wzorów aldehydów pokazane są na rysunku poniżej.
Aldehydy - występowanie w przyrodzie
W przyrodzie najważniejszymi związkami zawierającymi grupę aldehydową są niektóre cukry – aldozy. Przykładową aldozą jest glukoza. Aldehydy są również obecne w różnego rodzaju naturalnych olejkach zapachowych tak jak np. aldehyd cynamonowy, safranal (składnik olejku szafranowego), czy citronellal (składnik olejku cytrynowego). Struktury tych aldehydów przedstawiono na rysunku poniżej.
