Znaczenie paprotników:
1. Kopalne formy paprotników (paproci, skrzypów i widłaków) uczestniczyły w tworzeniu pokładów węgla kamiennego, który jest obecnie jednym z najważniejszych surowców energetycznych.
2. Współczesne paprocie nie odgrywają dużej roli w przyrodzie i gospodarce:
• narecznica samcza ma właściwości lecznicze (odwar wykorzystywany na trudno gojące się rany i bóle gośćcowe);
• w niektórych lasach paprocie mogą stanowić główny składnik podszytu;
• paprocie rosnące na odlesionych stokach górskich i urwistych brzegach strumieni chronią je przed erozją;
• niektóre paprocie są wykorzystywane jako rośliny ozdobne (np. orliczka kreteńska);
 |
|
Orliczka kreteńska/Jerzy Opioła (16.07.2006)/commons.wikimedia.org |
• dawniej paprocie były wykorzystywane jako rośliny włóknodajne, budulcowe a niekiedy nawet jadalne;
3. Współcześnie rola widłaków jest niewielka (są one bardzo rzadkie):
• widłak goździsty stosowany jest w celach leczniczych (schorzenia dróg moczowych, wątroby, wypryski, łuszczyca);
• dawniej widłaki jako rośliny zimozielone były używane do ozdoby ołtarzy i stołów w okresie wielkanocnym oraz jako składnik palm wielkanocnych;
• dawniej zarodniki widłaków wykorzystywane były do produkcji sztucznych ogni;
4. Współcześnie rola skrzypów jest niewielka:
• skrzyp polny jest wykorzystywany w lecznictwie (odwary stosowane w chorobach nerek, stanach zapalnych, wspomagają gojenie się ran, łagodzą krwawienia z narządów wewnętrznych);
• dawniej szorstkie pędy skrzypów wykorzystywane były do czyszczenia naczyń, polerowania sreber i broni oraz do garbowania skór;
• skrzypy rosnące na polach traktowane są przed rolników jako chwasty;
Przegląd paprotników:
Paprociowe (Polypodiophyta)
W dzisiejszej florze spotykamy przedstawicieli kilku grup: nasięźrzałowych, paproci cienkozarodnikowych, długoszowatych (należących do paproci jednakozarodnikowych) oraz salwiniowych (należących do paproci różnozarodnikowych).
Nasięźrzałowe są jedną z najstarszych i najprymitywniejszych grup paproci. Mają krótką podziemną łodydze i jeden liść (podzielony na część asymilacyjną i zarodnionośną), wyglądem więc nie przypominają typowej paproci. Ich zarodnie mają grube wielowarstwowe ścianki. Rosną na polach i obrzeżach lasu. Przedstawicielami nasięźrzałowych jest: nasięźrzał pospolity i podejźrzon księżycowy.
 |
| Nasięźrzał pospolity/Orchi (21.05.2006)/commons.wikimedia.org |
Paprocie cienkozarodnikowe mają pierzaste liście i zarodnie zbudowane z jednowarstwowej ściany. Rosną w zacienionych miejscach, głównie w lasach. Są zróżnicowane pod względem wielkości – mogą być niewielką rośliną bądź okazałym drzewem. Do tej grupy należy większość obecnie żyjących paproci. Przedstawicielami paproci cienkozarodnikowych są: m.in.: pióropusznik strusi, podrzeń żebrowiec, języcznik zwyczajny i paprotka zwyczajna.
 |
| Pióropusznik strusi/Vzb83 (04.06.2005)/commons.wikimedia.org |
Długoszowate wyglądem przypominają paprocie cienkozarodnikowe. Składają się z podziemnego kłącza i pierzasto podzielonych liści. Występują na podmokłych terenach. W Polsce spotykamy tylko jeden gatunek: długosza królewskiego.
 |
|
Długosz królewski/Christian Fischer (13.06.2003)/commons.wikimedia.org |
Salwiniowe to grupa paproci pływających po powierzchni wody. Przedstawicielem jest salwinia pływająca, która jest niezwykle rzadkim gatunkiem występującym w czystych płytki wodach starorzeczy, na których tworzy zwarte płaty. Salwinia charakteryzuje się specyficzną budową, która została opisana TUTAJ (cykl rozwojowy paproci różnozarodnikowych).
 |
| Salwinia na stawie w rezerwacie przyrody Łężczok |
Widłaki
Widłaki podobnie jak paprocie mogą wytwarzać jeden lub dwa typy zarodników, dlatego dzielimy je na widłaki jednakozarodnikowe i różnozarodnikowe, które zasadniczo różnią się wyglądem.
Widłaki jednakozarodnikowe są wiecznie zielonymi roślinami składającymi się z dychotomicznie rozgałęzionych pędów i korzeni. Ulistnione łodyżki najczęściej płożą się po ziemi. Większość widłaków tworzy kłosy zarodnionośne, które znajdują się na wzniesionych, bocznych odgałęzieniach. Przedstawicielami są m.in.: widłak goździsty, widłak jałowcowaty i widłak wroniec.
 |
| Widłak wroniec/Bernd Haynold (24.09.2006)/commons.wikimedia.org |
Widłaki różnozarodnikowe składają się z silnie skróconej bulwiastej łodygi (która może nieznacznie przyrastać na grubość) oraz wyrastających z niej długich, ostrych liści z języczkiem (na jednym biegunie) i drobnych widlasto rozgałęzionych korzeni przybyszowych (na drugim biegunie). W Polsce przedstawicielami są dwa gatunki: poryblin jeziorny i poryblin kolczasty.
Skrzypy
Skrzypy są roślinami o charakterystycznym wyglądzie. Zbudowane są z podzielonych na odcinki łodyg nadziemnych i podziemnych. Z węzłów łodyg nadziemnych wyrastają boczne odgałęzienia co sprawia, że skrzypy pokrojem przypominają małą choinkę. Skrzypy tworzą jednorodną grupą, współcześnie reprezentowaną przez jeden rodzaj – skrzyp (Equisetum), który obejmuje 30 gatunków. W Polsce przedstawicielami skrzypów są: skrzyp polny i skrzyp olbrzymi.
 |
| Młode pędy płone skrzyp olbrzymiego (Equisetum telmateia)/Rror (18.05.2008)/ commons.wikimedia.org |