Mszaki są sztuczną jednostką systematyczną, do której zaliczmy kilka niezależnych linii rozwojowych. Najważniejsze z nich to mchy i wątrobowce. Zajmują zarówno wilgotne (lasy, łąki, torfowiska) jak i suche środowiska (półpustynie).
Cechą wyróżniającą mszaki spośród wszystkich innych roślin jest dominacja pokolenia haploidalnego – gametofitu nad pokoleniem diploidalnym – sporofitem.
Mszaki to lądowe rośliny tkankowe – w ich budowie anatomicznej możemy wyróżnić tkankę miękiszową, okrywająca i przewodzącą, która jednak nie jest zbudowana typowo (z łyka i drewna,) dlatego mszaki nie zaliczamy do roślin naczyniowych.
Mszaki są prymitywnymi organowcami, które zawsze zbudowane są z gametofitu i sporofitu.
Gametofit jest samożywny (zaopatruje sporofit w wodę i pokarm), wieloletni i zazwyczaj większy od sporofitu. Charakteryzuje się zróżnicowaną (niejednokrotnie złożoną) budową specyficzną dla poszczególnych grup. Może składać się z wzniesionej lub płożącej się (np. u jungermaniowych) ulistnionej łodyżki i chwytników lub być plechowaty (np. u porostnicowych). Płonniki są przedstawicielami mchów, które charakteryzują się skomplikowaną, odmienną od innych mszaków budową gametofitu i znajdujących się na nim listków. Przez środek nierozgałęzionej gęsto ulistnionej łodyżki płonników przebiega „wiązka przewodzącą” (łącząca się z wiązką przewodzącą liści). Składa się ona z martwych komórek – hydroidów (przewodzących wodę) i żywych komórek – leptoidów (przewodzących substancje odżywcze). Listki płonnika są wielowarstwowe, a na ich górnej powierzchni znajdują się blaszkowate wyrostki (zwierające chloroplasty), które pełnią funkcje asymilacyjną. Na gametoficie mszaków znajdują się gametangia męskie – plemnie i żeńskie – rodnie. Pierwsze z nich produkują gamety męskie, czyli plemniki a drugie gametę żeńskie, czyli komórki jajowe.
Sporofit nie jest samodzielny – pobiera od gametofitu wodę wraz z solami mineralnymi oraz pokarm, gdyż zazwyczaj nie jest zdolny do przeprowadzania fotosyntezy (niektóre mszaki posiadają sporofity zaopatrzone w chloroplasty). Sporofit zbudowany jest z sety, czyli prostej, nierozgałęzionej „łodyżki” oraz stopy łączącej go z gametofitem. Na szczycie sety znajduje się pojedyncza zarodnia (puszka), która przykryta jest wieczkiem. Wnętrze zarodni wyścielane jest warstwą komórek, które w wyniku podziałów mejotycznych dają haploidalne zarodniki. Po dojrzeniu spor wieczko odpada, zarodniki wysypują się a sporofit umiera.
Mchy z dobrze widocznymi puszkami sporofitu/Vaelta (30.04.2006)/commons.wikimedia.org |