Znaczenie mszaków:
1. Są organizmami pionierskimi, które zasiedlają i przekształcają nieprzyjazne środowiska tworząc dogodne podłoże dla bardziej wymagających organizmów.
2. Tworzą specyficzny leśny mikroklimat.
3. Regulują bilans wodny zbiorowisk roślinnych (dzięki możliwości magazynowania wody – retencji) :
• w czasie dużych opadów zapobiegają powodziom;
• chronią przed wysuszeniem gleby i jej erozja;
4. Tworzą runo leśne, które wraz z ściółką jest środowiskiem życia dla pierwotniaków, grzybów, bezkręgowców (ślimaków, nicieni, wrotków) i drobnych kręgowców (żab, jaszczurek, węży, gryzoni).
 |
|
Mchy tworzące runo leśne w japońskim ogrodzie w świątyni Gioji |
5. Torfowiska są ostojami dla wielu rzadkich, zagrożonych a nawet ginących gatunków roślin (bagno zwyczajne, żurawina błotna) i zwierząt (ptaków: żurawi, czarnych bocianów, batalionów, wodniczek, derkaczy, orlików i błotników; ssaków: wydr, bobrów, łosi i wielu bezkręgowców).
6. Torf wykorzystywany jest:
• w lecznictwie: do okładów i kąpieli leczniczych (nieodwodniony torf, czyli tzw. borowina) oraz w produkcji preparatów medycznych;
• w ogrodnictwie: jako składnik ziemi kwiatowej;
• w kosmetologii: jako składnik kosmetyków;
• w gospodarstwach domowych: jako materiał opałowy oraz wyściółka dla zwierząt (wysuszony torf);
 |
|
Wydobycie i suszenie torfu/Wojsyl (26.06.2004)/commons.wikimedia.org |
Przegląd mszaków:
Mszaki stanowią sztuczną jednostką systematyczną, która obejmuje kilka niezależnych linii rozwojowych. Najważniejsze z nich to: mchy i wątrobowce.
Mchy (Bryopsida)
Mchy jak wszystkie inne mszaki zbudowane są z gametofitu i sporofitu. Gametofit występuje w postaci ulistnionej łodyżki (listki zazwyczaj ułożone spiralnie) z chwytnikami. Może mieć skomplikowaną budowę anatomiczną (wykazuje zróżnicowanie na tkanki). Sporofit składa się z sety, stopy i zarodni z wieczkiem. Z wytworzonego zarodnika rozwija się dobrze wykształcony splątek. Wśród mchów wyróżnić możemy wiele grup, najważniejsze z nich to: prątniki, torfowce i płonniki.
Prątniki (Bryidae) czyli mchy właściwe są najbardziej typowymi i najczęściej spotykanymi mchami. Gametofit składa się z ulistnionej często rozgałęzionej łodyżki (zawierającej prymitywne elementy przewodzące – hydroidy) i chwytników. Liście zbudowana są z jednej warstwy komórek, wzmocnione żebrem (tkanka przewodząca liścia zbudowana z kilku warstw komórek). Sporofit składa się z dobrze wykształconej sztywnej sety i zarodni (z wieczkiem), która początkowo chroniona jest przez czepek. Przedstawicielami mchów właściwych są: widłoząb fałdowany, gajnik lśniący, merzyk fałdowany i rokietnik.
 |
|
Prątnik srebrzysty i prątnik włosowaty/Michael Becker (29.03.2005)/commons.wikimedia.org |
Torfowce (Sphagnidae) są bardzo wyspecjalizowaną i jednorodną grupą (zaliczamy tu tylko jeden rodzaj Sphagnum – torfowiec). Gametofit ma postać ulistnionej łodyżki, tworzy liczne odgałęzienia boczne, na których wyrastają rodnie i plemnie. Główna łodyżka ma zdolność nieograniczonego rozwoju, ale tylko w szczytowej części, która jest żywa i zdolna do fotosyntezy. Dolna część obumiera i ulega mineralizacji. Liście zbudowane są z jednej warstwy komórek wśród których wyróżnić możemy żywe komórki asymilacyjne (zdolne do przeprowadzania fotosyntezy) i martwe duże komórki wodonośne o silne zgrubiałych i porowatych ścianach (magazynują wodę). Sporofit o bardzo krótkiej secie (wzniesiony jest na trzonku gametofitu) zakończony jest kulistą zarodnią z wieczkiem (brak czepka). Dojrzałe torfowce nie posiadają wiązek przewodzących ani chwytników. Przedstawiciele tej grupy rosną w skupiska tworząc torfowiska.
 |
| Torfowiec/Denis Barthel (30.05.2005)/commons.wikimedia.org |
Płonniki (Polytrichidae) to największe mszaki, które charakteryzują się skomplikowaną budową anatomiczną łodyżki i liści. Gametofit ma postać najczęściej nierozgałęzionej ulistnionej łodyżki, której wnętrze zajmuje prymitywna „wiązka przewodzącą” zbudowana z martwych komórek – hydroidów (przewodzących wodę) i żywych komórek – leptoidów (przewodzących substancje odżywcze). Na zewnątrz wiązki znajduje się kora pierwotna zbudowana z tkanki miękiszowej i skórka. Wielowarstwowe liście posiadają żebro i blaszkowate asymilatory. Sporofit zbudowany jest z długie sety zakończonej zarodnią z wieczkiem (zarodnia okryta początkowo dużym czepkiem). We środku sporofitu znajduje się wiązka przewodząca podobna do wiązki przewodzącej gametofitu. Przedstawicielami płonników są płonnik pospolity i dousonia.
 |
|
Płonnik jałowcowaty/Krzysztof Ziarnek(22.09.2009)/commons.wikimedia.org |
Wątrobowce
Do wątrobowców zaliczamy dwie grupy: Porostnicowe (Marchantiopsida) i Jungermaniowe (Jungermanniopsida).
Wątrobowce mają ciało w postaci spłaszczonej plechy (Porostnicowe) lub ulistnionej łodyżki (Jungermaniowe). Nie wykształcają typowego splątka. Zazwyczaj mają jednokomórkowe chwytniki, a ich zarodnie pozbawione są czepka. W zarodniach posiadają sprężyce, czyli wyspecjalizowane martwe komórki, które uczestniczą w procesie uwalniania zarodników (pod wpływem wilgotnego powietrza wyginają się gwałtownie co skutkuje wyrzuceniem spor). Porostnicowe występują na wilgotnych łąkach i w cienistych lasach a ich przedstawicielem jest porostnica wielokształtna. Jungermaniowe występują w tropikach i w górach, a ich przedstawicielem jest przyziemka.
 |
| Wątrobowce/Ernst_Haeckel: Kunstformen der Natur (1904)/commons.wikimedia.org |