Przez większość badaczy za początek konfliktu w Kolumbii uznaje lata 60. XX wieku, choć pierwsze wydarzenia świadczące o niestabilnej sytuacji w kraju można było obserwować także wcześniej. Ważną przyczyną wojny domowej w Kolumbii była bardzo zła sytuacja ekonomiczna, wywołana sprowadzeniem Kolumbii do kraju-monokultury kawy. Na tej sytuacji korzystało szczególnie USA, które ograniczało wymianę handlową Kolumbii. Po pierwszej wojnie światowej zainteresowania Kolumbią w Stanach wzrosło jeszcze bardziej – przyczyną były dość bogate złoża platyny.
Warto podkreślić, że w kraju od wielu lat trwał konflikt między konserwatystami a liberałami, a w latach 30. zaczęło wzrastać także znaczenie partii o źródłach socjalistycznych, w tym Kolumbijskiej Partii Komunistycznej (KPK).
Wojna w Kolumbii – przyczyny
Bezpośrednim impulsem, który rozpoczął działania zbrojne w kraju była śmierć z rąk zamachowca polityka partii liberalnej Jorga Eliecera Gaitána w 1948 r. Morderstwo to rozpoczęło tzw. El Bogotazo – zamieszki, które przerodziły się w lata przemocy (niepokoje trwały aż do 1958 r.) Dziesięcioletni konflikt wywarł istotny wpływ na sytuację społeczno-ekonomiczną i polityczną w Kolumbii – niektóre części kraju były wręcz zrujnowane ekonomicznie (szczególnie te, które znajdowały się pod kontrolą partyzantek, tzw. guerillas), wzrosło znaczenie armii, a klasa polityczna coraz bardziej alienowała się od społeczeństwa odwlekając w czasie konieczne reformy.
Wojna w Kolumbii - przebieg
W 1964 r. z inicjatywy KPK powstały ważne organizacje, przede wszystkim – Rewolucyjne Siły Zbrojne Kolumbii – Armia Ludowa (FARC). Jej przywódcą został Manuel Marulanda. Źródłem powstania Armii Ludowej była decyzja organizacyjna partyzantki chłopskiej. Rok później (potwierdzone ustawą 1970 r.) kolumbijskie Ministerstwo Sprawiedliwości wydało prawo, którego rozwiązania właściwie zrównywały prawo organizacji samoobrony i sił rządowych do stosowania broni – ta decyzja rządowa w ogromnym stopniu przyczyniła się do kolejnych dziesięcioleci przemocy.
Szczególne groźne znaczenie powyższej opisanego prawa zostało udowodnione wraz ze wzrostem znaczenia kolumbijskich karteli narkotykowych, które zaczęły zdobywać wpływy w Kolumbii od początku lat 70 . Przykładami karteli osiągających astronomiczne zyski z handlu narkotykami (szczególne z USA) są m.in. kartel z Cali założony przez rodzinę Orejuela, kartel Escobara, kartel z MedellÍn. Między poszczególnymi kartelami narkotykowymi często dochodziło do sporów i rywalizacji, kartele też często były w konflikcie z grupami partyzantów – to wszystko wpływało na wzrost przemocy na terenie Kolumbii.
Ważnym punktem konfliktu było utworzenie w 1997 r. Zjednoczonej Samoobrony Kolumbii (AUC) – organizacji, która zrzeszała prawicowe partyzantki kolumbijskie. Po kilku latach działalności bojówki AUC zostały uznane za organizację terrorystyczną, a stosowane przez nią metody to zabójstwa, czystki, gwałty, porwania itp.
Regularna wojna rozpoczęła się w 1964 r. - najpierw jako starcia sił rządowych z FARC, a następnie także z innymi partyzantkami. Do konfliktu włączyły się również inne siły paramilitarne, takie jak AUC. Deklarowane cele uczestnictwa w konflikcie były bardzo uzależnione od poszczególnych grup. Rząd dąży do zachowania porządku w kraju, partyzantki – walczą o prawa biednych i ustanowienie rządu socjalistycznego, a AUC przedstawia się jako sposób obrony przez poszczególnymi partyzantkami.
Największe walki w wojnie kolumbijskiej trwały od końca lat 80. do 2003 r. Od 2003 r. intensywność konfliktu nieco przygasła, rodząc nadzieję na sukcesy trwających od 2006 r. rozmów pokojowych.
Wojna domowa w Kolumbii pozostaje niezakończona do dnia dzisiejszego, jednak akty przemocy są znacznie rzadsze niż kiedyś. Obecnie wszystkie strony pracują nad znalezieniem wyjścia z dziesięcioleci przemocy, jednak uregulowanie wzajemnych stosunków będzie bardzo trudne i pewnie zajmie kolejne lata bardzo trudne dla wszystkich mieszkańców Kolumbii. Proces pokojowy został oficjalnie rozpoczęty w 2012 r.
Wojna w Kolumbii - skutki
W czasie długoletniego konfliktu kolumbijskiego śmierć poniosło ponad 250 tysięcy osób, doszło do tysięcy przypadków łamania praw człowieka. Konflikt doprowadził także do zastoju gospodarczego kraju, a także rozszerzenia możliwości działania karteli narkotykowych (obecnie Kolumbia uważana jest jako jednej z największych producentów narkotyków w skali świata). Warto podkreślić, że choć konflikt ma cechy wojny domowej, to jednak angażował wiele państw – część jako mediatorów dążących do zakończenia konfliktu, a część – jako dostarczycieli broni do zwaśnionych stron.