Początkowo podstawowym celem NATO było zapewnianie bezpieczeństwa krajów członkowskich przed zagrożeniem ze strony ZSRR – po 1991 r. sytuacja geopolityczna uległa jednak bardzo radykalnej zmianie (m.in. likwidacji uległ opozycyjny Układ Warszawski), co spowodowało konieczność ewolucji samego Paktu.
Obecnie rola NATO w dużej mierze ogranicza się do ochrony porządku i stabilizacji, m.in. poprzez niedopuszczanie do eskalacji lokalnych konfliktów, a także do reagowania w przypadku zagrożeń terrorystycznej. W NATO specjaliści dopatrują się również gwaranta pokoju na terenie Europy – przykładem może być rola NATO jako gwaranta Układu z Dayton w Bośni i Hercegowinie.
W obliczu zmian przed NATO stały (i stoją nadal) liczne wyzwania dotyczące dostosowania sił zbrojnych do realizacji nowych misji, utworzenia grup szybkiego reagowania, wzrostu współpracy z partnerami. Żywą dyskusję dotyczącą funkcjonowania NATO powoduje również kwestia jego niezależności/zależności od ONZ i decyzji Rady Bezpieczeństwa.
Przykładami współczesnych akcji NATO są:
- misje pokojowe na Bałkanach,
- naloty w trakcie wojny w byłej Jugosławii w latach 90.,
- udział w tzw. „Arabskiej Wiośnie” na terenie Libii (zaangażowanie NATO wzbudziło liczne kontrowersje) i inne.