Podstawowymi zadaniami Parlamentu Europejskiego jest prawodawstwo Unii oraz uchwalenie budżetu. Podkreślić należy także nadzorcze funkcje PE nad innymi instytucjami UE (szczególnie dotyczy to Komisji) – podstawowym tematem kontroli jest ich funkcjonowanie w sposób demokratyczny.
Parlament Europejski współpracuje z Radą Unii Europejskiej w kwestii części treści aktów prawnych UE – współpraca ta nazywana jest zwykłą procedurą ustawodawczą. Tematy aktów objętych tą procedurą to m.in. rolnictwo, imigracja, fundusze UE, a także np. ochrona środowiska, czy polityka energetyczna.
Do innych kompetencji Parlamentu należą również: udzielanie zgody na przyjęcie nowych krajów członkowskich, wywieranie wpływu na pozostałe instytucje europejskie (np. zatwierdzanie składu Komisji, nadzorowanie wykonania budżetu, powoływanie komisji śledczych, opiniowanie porządku obrad Rady Europejskiej).
Należy także podkreślić, iż bardzo ważnym zadaniem Parlamentu jest obrona interesów obywateli.