Grupa Wyszehradzka jest przykładem nieformalnej organizacji regionalnej, której celem jest ożywienie współpracy w skali regionu. Organizacja funkcjonuje do dzisiaj. Przewodnictwo nad spotkaniami obejmuje rotacyjnie każdy z krajów.
Grupa Wyszehradzka - geneza
Jej powstanie związane było z polityczną chęcią współpracy między krajami Europy Środkowej – Polski, Węgier i Czechosłowacji (później także osobno Czech i Słowacji). Inicjatywy wzajemnej współpracy pojawiły się już pod koniec lat 80., ich rozbudowa stała się jednak możliwa dopiero po 1989 r.
Pierwsze spotkanie odbyło się w 1990 r. w Bratysławie, jednak nie przyniosło ono ważniejszych postanowień. Przyczynami tego stanu rzeczy były m.in. brak reprezentantów Węgier uprawnionych do podejmowania prawomocnych decyzji (kraj był jeszcze przed pierwszymi demokratycznymi wyborami).
Kolejne spotkanie odbyło się w lutym 1991 r. w węgierskim Wyszehradzie (w 1335 r. doszło tam do historycznego spotkania królów trzech państw). Spotkanie to zaowocowało podpisaniem wspólnej deklaracji, której głównymi postanowieniami było:
- poparcie dla rozwiązania RWPG (Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej) i Układu Warszawskiego,
- utrzymywanie poprawnych stosunków zarówno z ZSRR, jak i z państwami zachodnimi,
- podejmowanie prób uzgadniania kwestii związanych z polityką zagraniczną,
- zacieśnianie współpracy w sferze politycznej, społecznej, gospodarczej.
Grupa Wyszehradzka - historia
W ciągu 1991 r. doszło do zacieśniania relacji pomiędzy krajami, co doprowadziło do trzeciego spotkania, które tym razem odbyło się w Krakowie. Jego wynikiem była tzw. deklaracja krakowska, której ważne zapisy dotyczyły przyspieszenia integracji ze Wspólnotami Europejskimi oraz dążeń do wypracowania konkretnych form współpracy regionalnej.
W kolejnych latach funkcjonowania grupy pojawiały się tematy związane z liberalizacją handlu – w ich wyniku ministrowie Współpracy Gospodarczej z Zagranicą podpisali w 1992 r. (21 grudnia) – Porozumienie Środkowoeuropejskie o Wolnym Handlu (CEFTA). Porozumienie to zakładało utworzenie w danym czasie wolnej strefy handlowej.
Dalsza współpraca państw grupy wyszehradzkiej została jednak zahamowana, co wynikało z bardzo wielu czynników, m.in. niechęci strony czeskiej wobec instytucjonalizacji współpracy, wzajemnych sporów między Słowacją i Węgrami, napięcia dla tle historycznym, a także rywalizacja krajów grupy dotycząca ich przyszłego członkostwa w NATO i Unii Europejskiej.