I wojna światowa była traumatycznym wydarzeniem dla społeczeństw Europy. Działania wojenne pochłonęły życie milionów młodych ludzi. Ci, którzy przeżyli, musieli zmagać się z traumą i powojennym kryzysem w gospodarce. Zupełnie inaczej było w Polsce. Zmiany w powojennej polityce umożliwiły utworzenie niepodległego państwa polskiego. Po 123 latach Polska powróciła na mapy świata. W 1917 roku w Rosji wybuchła rewolucja bolszewicka, która w szybkim czasie objęła tereny całego Imperium Rosyjskiego. Rewolucja doprowadziła do utworzenia komunistycznej dyktatury. Nowo powstały Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich był państwem totalitarnym. Państwo kontrolowało wszystkie aspekty życia obywateli. Wszelka krytyka władzy komunistycznej została zakazana. Panował powszechny terror, władza inwigilowała obywateli i konfiskowała ich majątki. Wojna i rewolucja odcisnęły piętno na bohaterach powieści „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego.
Wojna i rewolucja jako źródło skrajnych doświadczeń człowieka w „Przedwiośniu”
„Przedwiośnie” przedstawia życie polskiej rodziny, która wyemigrowała z Polski do rosyjskiego miasta Baku. Seweryn Baryka, ojciec rodziny, był gorliwym patriotą, ale pozostawał w Baku, żeby zapewnić byt żonie i synowi. W 1914 roku został powołany do wojska rosyjskiego i wyjechał na front. Po wybuchu rewolucji bolszewickiej został uznany za zdrajcę, ponieważ wstąpił do legionów polskich. Po wielu latach powrócił do Baku, żeby namówić syna do powrotu do ojczyzny. Opowiadał mu o niesamowitych wynalazkach, które można zobaczyć w Polsce. Dostatnie i spokojne życie Seweryna Baryki zostało przerwane przez wojnę. Życie jego żony i syna w ogarniętym rewolucją Baku było równie trudne. Cezary Baryka początkowo tęsknił za ojcem, ale szybko zafascynował się ideami bolszewizmu. Nie zrażał go wszechobecny terror. Popierał nawet rozkradanie majątków ludzi, którzy zostali uznani za burżujów. Jego postawa była elementem młodzieńczego buntu przeciwko poglądom rodziców. Rewolucja zniszczyła życie matki Cezarego, Jadwigi Baryki. Ta żarliwa patriotka dzielnie walczyła o przetrwanie w ogarniętym krwawą rewolucją mieście. Próbowała zapewnić synowi jak najlepszy start w życiu. Została uznana za wroga systemu, ponieważ udzieliła pomocy uciekinierom z innych części Rosji. Nowe władze skazały ją za to na przymusowe roboty. Jadwiga umarła z wyczerpania i nędzy, w którą wpędziła ją rewolucja.
Wojna i rewolucja jako źródło skrajnych doświadczeń człowieka w wierszu „Ocalony” Tadeusza Różewicza
Podmiot liryczny wiersza przedstawia się jako „ocalony”, który był „prowadzony na rzeź”. To młoda osoba, która zmaga się z powojenną traumą. Nie może poradzić sobie ze strasznymi obrazami, które pozostały w jej pamięci. Wie, że wojna zniszczyła w ludziach poczucie dobra i zła. Pojęcia takie jak „miłość” i „nienawiść” stały się równorzędne, nie stoją z nimi żadne prawdziwe wartości. Wojna doprowadziła do moralnej degrengolady i do upadku człowieczeństwa. Podmiot liryczny próbuje uleczyć się z traumy, chce przywrócenia moralnego ładu i porządku, który został całkowicie unicestwiony.