Pierwsze lata po zakończeniu I wojny światowej były w Polsce czasem wielkiego przełomu. Po 123 latach Rzeczpospolita wróciła na mapy świata. Budowa niepodległego państwa była ogromnym wyzwaniem dla całego polskiego społeczeństwa. Polacy musieli scalić w jeden organizm państwowy tereny, które przez ponad sto lat funkcjonowały w odrębnych systemach prawnych, gospodarczych i społecznych. II Rzeczpospolita musiała obronić swoje granice przed zagrożeniem ze strony bolszewickiej Rosji. W 1920 roku wojsko polskie odniosło wielkie zwycięstwo nad zagrażającą całej Europie Armią Czerwoną. II Rzeczpospolita była zacofana pod względem ekonomicznym i cywilizacyjnym. W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości zaostrzyła się walka polityczna między reprezentantami różnych ideologii i ugrupowań politycznych. Niektóre z tych wydarzeń opisuje Stefan Żeromski w powieści politycznej pod tytułem „Przedwiośnie”.
Wpływ otoczenia na życiowe wybory ludzi w „Przedwiośniu”
Głównym bohaterem powieści jest Cezary Baryka, młody Polak, który wychowuje się w rosyjskim Baku. Jego dzieciństwo i wczesna młodość, związane są z niezwykle trudnymi wydarzeniami. Jego ojciec zostaje wcielony do armii i posłany na front. Rewolucja bolszewicka przyczynia się do straszliwej śmierci jego matki. Chłopak jest zmuszony do zatrudnienia się przy zakopywaniu zwłok. Jest świadkiem masowych mordów dokonywanych przez Turków na ludności ormiańskiej. Osamotniony Cezary po wielu latach ponownie spotyka ojca, który namawia go do przyjazdu do Polski. Seweryn Baryka opowiada synowi o szklanych domach i innych cudownych wynalazkach, które można zobaczyć w ojczyźnie. Cezary zgadza się jechać z ojcem, choć mimo trudnych doświadczeń popiera idee socjalistyczne i nie potępia działań rewolucjonistów. Kiedy trafia do Warszawy, czuje się rozczarowany biedą i zacofaniem kraju przodków. Po wybuchu wojny z bolszewikami Cezary postanawia wstąpić do armii, co kłóci się z jego politycznymi i społecznymi przekonaniami. Daje się jednak porwać euforii ludzi, którzy chcą bronić niedawno odzyskanej niepodległości. Po powrocie z wojny zaprzyjaźnia się z Szymonem Gajowcem, pozytywistycznym społecznikiem. Pociągają go także idee socjalistyczne, które reprezentuje inny jego znajomy, komunista Antoni Lulek. W ostatnich scenach powieści wrażliwy społecznie Cezary Baryka przyłącza się do tłumu manifestujących robotników, którzy domagają się sprawiedliwego traktowania.
Wpływ otoczenia na życiowe wybory ludzi w „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego
Bohaterami powieści Dostojewskiego są ludzie zepchnięci na margines społeczny, którzy nie mają perspektyw na poprawę swojego losu. Jedną z najważniejszych postaci w utworze jest prostytutka Sonia, która musi trudnić się nierządem, żeby utrzymać swoją rodzinę. Jej ojciec jest alkoholikiem, dlatego nie jest w stanie wziąć odpowiedzialności za los swoich dzieci. Główny bohater powieści, Rodion Raskolnikow, to ubogi student, który dopuszcza się zabójstwa bogatej lichwiarki. Mężczyznę popycha do zbrodni nędza i trudna sytuacja rodzinna. Kiedy przyznaje się do winy i zostaje zesłany na katorgę, stopniowo zaczyna odczuwać skruchę z powodu swojej zbrodni.