I wojna światowa (1914-1918) spowodowała przełom w dziejach społeczeństwa polskiego. W 1918 roku po 123 latach zaborów Polska odzyskała niepodległość. Powstało państwo polskie, w skład którego wchodziły tereny z trzech zaborów – pruskiego, rosyjskiego i austriackiego. Nowa republika nosiła nazwę II Rzeczpospolitej. Odzyskaniu niepodległości towarzyszyła powszechna radość, mimo że wielu Polaków zginęło na frontach I wojny światowej. Tematyka narodowowyzwoleńcza przestała być aktualna. Twórcy epoki dwudziestolecia międzywojennego poruszali inne palące kwestie. Cieszący się z niepodległości Polacy zadawali sobie pytanie, jak powinno być urządzone wolne państwo polskie. W latach 20. XX wieku do głosu zaczęli dochodzić zwolennicy ideologii totalitarnych. W 1917 roku w Rosji doszło do rewolucji bolszewickiej, w wyniku której powstało nowe państwo – Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich. „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego to jedna z najwybitniejszych polskich powieści okresu dwudziestolecia międzywojennego. Utwór ten porusza problemy polityczne i społeczne, z jakimi zmagała się odrodzona Rzeczpospolita.
Młodość jako czas buntu w „Przedwiośniu”
Głównym bohaterem powieści jest Cezary Baryka, młody Polak, który urodził się i wychował w rosyjskim Baku. Jego rodzice byli emigrantami, którzy wyjechali do Rosji w poszukiwaniu dostatniego życia. Już jako dziecko Cezary dostrzegał ogrom problemów społecznych, z jakimi zmagali się mieszkańcy Baku. Przeżył wybuch rewolucji bolszewickiej i rzeź Ormian, której dopuściło się Imperium Osmańskie. Te trudne wydarzenia ukształtowały w nim wrażliwość społeczną. Baryka zafascynował się ideami bolszewizmu, które zdecydowanie odrzucała jego matka, żarliwa polska patriotka. Uważał, że rewolucja może przynieść same dobre rezultaty, dlatego nie przejmował się coraz większą biedą i rosnącym terrorem politycznym. Baryka przejawiał typową dla młodych ludzi butę i arogancję wobec dorobku poprzedniego pokolenia. Nie słuchał matki, która ostrzegała go przed bolszewikami. Kiedy matka Cezarego udzieliła pomocy uciekinierom, bolszewicy skazali ją na przymusową pracę. Schorowana kobieta wkrótce zmarła. Śmierć matki była wielkim wstrząsem dla młodzieńca. Cezary nie zrezygnował jednak ze swoich socjalistycznych poglądów, choć docenił starania matki, która chciała dla niego jak najlepiej.
Młodość jako czas buntu w „Tangu” Sławomira Mrożka
Głównym bohaterem „Tanga” jest dwudziestopięcioletni Artur, który mieszka wraz ze swoimi ekscentrycznymi rodzicami. Jego ojciec, Stomil, to awangardowy artysta, obsesyjnie łamiący wszelkie konwenanse i normy społeczne. Nie stawia więc synowi żadnych wymogów i granic. Artur postanawia zbuntować się przeciw rodzicom, zostając konserwatystą. Chce wziąć konwencjonalny ślub ze swoją kuzynką, bo uważa, że dzięki temu przywróci dawne normy i obyczaje. Nie boi się stanowczo krytykować rodziców, nie zgadza się też na obecność w domu tajemniczego Edka, który jest kochankiem jego matki. Konserwatywna rewolucja Artura jest skazana na porażkę, ponieważ chłopak nie znajduje w rodzinie żadnych sojuszników. Bohater ginie w pojedynku z grubiańskim Edkiem, który przejmuje władzę w domu.