Statek niewolniczy - opis, interpretacja i analiza obrazu

 

Opis

Obraz „Statek niewolniczy” to jedno z najsłynniejszych dzieł brytyjskiego malarza Williama Turnera, namalowane w 1840 roku. Przedstawia on haniebną praktykę, charakterystyczną dla angielskich handlarzy niewolnikami, polegającą na pozbywaniu się chorych więźniów w czasie morskiego transportu przez wyrzucanie ich za burtę.

Sam statek nie jest tu głównym obiektem obserwacji, znajduje się niejako w tle. Kontury masztów niewyraźnie rysują się na horyzoncie i giną w szkarłacie zachodzącego słońca. Na pierwszym planie widać fragmenty ludzkich postaci, które topią się w morskiej toni. Ponad powierzchnię wody wystają jedynie nogi lub ręce uchwycone w gwałtownych konwulsjach, dzięki czemu malarz pokazuje dramatyczną walkę o życie ginących niewolników.

Głównymi bohaterami obrazu Turnera są jednak dwa potężne żywioły: woda i powietrze. Oba zostały sportretowane niezwykle dynamicznie. Za pomocą mocnych kolorystycznych kontrastów malarz oddał wrażenie ruchu: gwałtowny wiatr targający morskimi falami. Na obrazie Turnera morze stapia się z niebem, a odróżnienie ich od siebie wymaga od odbiorcy wzmożonej uwagi.

Technika malowania przypomina późniejszych impresjonistów. Mamy do czynienia z licznymi plamami barwnymi, które zacierają poszczególne kształty, zarówno ludzkie, jak i obrysy statku. Dominują barwy takie, jak szkarłat, żółć, zieleń i błękit, a więc kolory mocne i oddziałujące na ludzkie emocje.

Interpretacja

Turner operuje niezwykle sugestywnymi środkami wyrazu. Jego obraz porusza najgłębsze emocje odbiorcy, a także prowokuje do refleksji nad potęgą przyrody, znikomością losu człowieka, a także okrutną stroną ludzkiej natury. Główny motyw obrazu to żywioł, który pojawia się tu w kilku znaczeniach. Po pierwsze jest to gwałtowna, przerażająca, a jednocześnie piękna natura. Bezlitośnie pożera ona ludzkie, bezbronne ciała. Po drugie mamy tu do czynienia z żywiołem duszy człowieka, która kryje w sobie ciemne, niewyobrażalne popędy. Kiedy zostaną one uwolnione spod kontroli rozumu i społecznych konwencji mogą stać się okrutną, niszczącą siłą. Tak się dzieje w sytuacji przedstawionej na obrazie.

Statek na środku oceanu jest figurą cywilizacji pokonanej przez pierwotne instynkty. Znamienne, że znajduje się on na ostatnim planie obrazu – wyraźnie odpływa. Owo oddalanie się statku z jednej strony znajduje wyjaśnienie w sytuacji niewolników, których pozostawiono na pastwę losu. Można jednak widzieć w nim symbol porzucenia ludzkich odruchów. Przedstawiony na obrazie żywił natury w pełni współgra z dramatycznymi wydarzeniami. Szkarłatna kolorystyka nieba stanowi niejako odbicie ludzkiej krwi zabarwiającej morze.

Warto również zwrócić uwagę, że mamy tu do czynienia z charakterystyczną dla Turnerowskiej kompozycji swoistą spiralą światła, która znajduje się w centrum obrazu i sprawia wrażenie wielkiego wiru wciągającego wszystko dookoła. „Statek niewolniczy” jest zatem krytyczną wypowiedzią malarza na temat niewolnictwa i został pomyślany jako gwałtowny protest apelujący do emocji.

Statek niewolniczy (1840