„Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”, nazywana również "Mazurkiem Dąbrowskiego", to utwór o charakterze patriotycznym, wyrażający nadzieję na odzyskanie niepodległości. Utwór powstał w 1797 roku jako pieśń mająca uświetnić wymarsz Legionów Polskich na spotkanie z armią Napoleona. Wydarzeniu towarzyszyły wielkie nadzieje i właśnie ten nastrój radosnej wiary w zwycięstwo dominuje w pieśni.
Utwór początkowo przeznaczony dla legionów, dzięki swej uniwersalnej wymowie stał się hymnem narodowym. Polacy pozbawieni swojej ojczyzny, pielęgnowali w sobie wiarę w odzyskanie niepodległości. Wyrażają to pierwsze słowa utworu: „Jeszcze Polska nie umarła/ Kiedy my żyjemy”. Polska będzie istnieć tak długo, jak długo żyją ludzie, którzy czują się Polakami – o istnieniu ojczyzny nie decydują bowiem granice, ale ludzie, którzy ją tworzą. Na doniosłość tych słów wskazywał też Adam Mickiewicz, który pisał:
(…) Sławna pieśń legionów poczyna się od słów, które otwierają historię współczesną (…). Słowa te znaczą, że ludzie zachowujący w sobie to, co stanowi istotę narodowości polskiej, zdolni są przedłużyć byt ojczyzny niezależnie od wszelkich warunków politycznych i mogą dążyć do jego przywrócenia (…).
Józef Wybicki poświęcił swoją pieśń dowódcy Legionów Polskich, Janowi Henrykowi Dąbrowskiemu, mającemu przybyć z wojskiem „z ziemi włoskiej do Polski”, dlatego dziś znana jest ona pod tytułem „Mazurek Dąbrowskiego”.
W tekście "Mazurka Dąbrowskiego" można odnaleźć odwołania do historii Polski – autor wspomina kampanię Stefana Czarnieckiego i wojny szwedzkie. Przykłady chwalebnych zwycięstw mają tchnąć otuchę w serca Polaków, przypomnieć im, że ojczyzna już nie raz znajdowała się w ciężkiej sytuacji, a jednak Polacy zawsze bronili jej z poświęceniem. Wielkie nadzieje wiąże autor z osobą Napoleona. Jego zwycięstwa powinny być przykładem dla rodaków w walce z zaborcą.
Utwór przeznaczony był do śpiewania, stąd jego regularna budowa i powtarzający się refren: „Marsz, marsz, Dąbrowski,/ Do Polski z ziemi włoskiéj,/ Za Twoim przewodem/ Złączem się z narodem”.
Dedykowana legionom pieśń podkreśla wolę walki, żądzę zwycięstwa i gotowość do poświecenia się dla dobra ojczyzny. Podmiot liryczny wypowiada się w imieniu zbiorowości, posługując się formą pierwszej osoby liczby mnogiej, wyraża pragnienie odzyskania ojczystej ziemi: „Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,/ Będziem Polakami”.
Pieśń powstała do melodii marsza – krótkie wersy współgrają z rytmicznym krokiem. Język, jakim posłużył się poeta, jest prosty, jasny i dobitny, właściwy dla pieśni żołnierskiej.