Motyw patriotyzmu w Hymnie do miłości ojczyzny i Pieśni Legionów. Analiza porównawcza

„Hymn do miłości ojczyzny” i „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech” ("Mazurek Dąbrowskiego") to utwory o tematyce patriotycznej powstałe w oświeceniu. Dzieli je okres ponad dwudziestu lat, powstawały więc w odmiennych realiach politycznych. Hymn autorstwa Ignacego Krasickiego pochodzi z 1774 roku i słychać w nim gorzkie echa konfederacji barskiej i pierwszego rozbioru. Jest to więc początek liryki patriotycznej zniewolonej Polski. „Mazurek Dąbrowskiego”, powstała w 1797, czyli już po trzecim rozbiorze. Mimo to poeta rozpoczyna od pełnych nadziei słów:

Jeszcze Polska nie umarła,
Kiedy my żyjemy.
    
Oba utwory mają formę pieśni i napisane zostały z myślą o zbiorowym wykonywaniu. Utwór Krasickiego stał się hymnem Szkoły Rycerskiej, zaś pieśń Wybickiego po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, uznana została za hymn narodowy.
    
„Hymn do miłości ojczyzny” ma charakter apostroficzny. Jest to pochwała „świętej miłości ojczyzny” i tych, którzy tę miłość czują. Utwór Wybickiego to pieśń żołnierska, stanowiąca wypowiedź  zbiorowego podmiotu lirycznego. Hymn Krasickiego ma wymowę uniwersalną, nie odnosi się bezpośrednio do żadnego wydarzenia historycznego, dotyczy samej idei patriotyzmu. Wybicki stworzył pieśń na konkretną okoliczność – wymarsz polskich legionów pod wodzą Dąbrowskiego, poeta przywołuje znane fakty historyczne (wojny szwedzkie, kampania duńska) i ważne postaci (Czarneckiego, Kościuszkę, Napoleona).
    
Krasicki zawarł w swoim utworze radykalny program patriotyczny. Miłość ojczyzny wymaga najwyższej ofiary, jak mówią ostatnie słowa hymnu:

Byle cię można wspomóc, byle wspierać,
Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać!

Miłość ojczyzny po raz pierwszy w polskiej liryce zostaje tak dosłownie powiązana z poświęceniem życia. Wybicki nie wspomina o śmierci, jego żołnierska pieśń dotyczy przede wszystkim walki i zwycięstwa:

Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,
Będziem Polakami,
Dał nam przykład Bonaparte,
Jak zwyciężać mamy.  

Widać tu różnicę nastroju w obu utworach. Oba są podniosłe, mówią wszak o wielkich ideach, jednak w „Pieśni Legionów” słychać więcej optymizmu, żołnierskiej wiary w zwycięstwo:

Co nam obca moc wydarła
Szablą odbierzemy.

Krasicki silniej wskazuje na cierpienie i potrzebę ofiary:

Dla ciebie zjadłe smakują trucizny,
Dla ciebie więzy, pęta nie zelżywe;
Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny.
    
Oba utwory łączy tematyka i zachęta do walki, różni zaś sposób ich ujęcia. Wybicki stworzył żołnierską pieśń w prostych słowach wyrażającą gotowość do walki o niepodległość. Hymn Krasickiego to wiersz bardziej subtelny i wyszukany w swej formie odnoszący się do samej idei patriotyzmu i potrzeby poświęcenia.