Tekst Platona posiada formę dialogu, w którym biorą udział następujący rozmówcy: Sokrates, Glaukon, Adejmantos, Polermarch, Trazymach, Kefalos i Klejtafon. Całość rozmowy dotyczy sposobów właściwego zarządzania Państwem.
Księga I
Rozpoczyna się od refleksji, że sprawiedliwość jest interesem silniejszego w sporze. Według Platona wiąże się ona z samymi pozytywnymi wartościami, a przejawia się w prawdomówności, dobroci i szczęściu. Stawia pytanie o to czy lepiej żyć sprawiedliwie i ubogo, czy niesprawiedliwie i zamożnie.
Księga II
Platon kontynuuje myśli o sprawiedliwości. Zastanawia się, czy swoje niesprawiedliwie czyny można w jakiś sposób odkupić, np. pieniędzmi lub zadośćuczynieniem. Sprawiedliwość leży u podstaw ustroju państwa i jego ekonomii. Podobnie jak pieniądz, który stanowi zasadniczy środek wymiany handlowej, dlatego powinien być obracany sprawiedliwie. Każdy kto zarobi więcej niż na podstawowe potrzeby swojej rodziny, winien wymieniać się groszem z przedstawicielami innych zawodów. Platon zaznacza, że oznaką sprawiedliwości jest również wykonywanie tylko jednego zawodu przez jednego obywatela.
Księga III
Filozofie zastanawiają się czy sprawiedliwy człowiek zawsze musi żyć w nędzy, a nieuczciwy i niesprawiedliwy dostatnio. Jeszcze raz wspomina Platon o konieczności wykonywania jednego zawodu i przestrzega by nie naśladować innych, próbując parać się ich pracami. Proponuje również by zająć się gimnastyką, pracą nad swoim ciałem, którą z kolei należy łączyć z życiem kulturalnym.
Księga IV
Zawarta w niej została próba definicji sprawiedliwości. Platon podkreśla, że sprawiedliwy człowiek to sprawiedliwe państwo, a sprawiedliwość państwa powoduje sprawiedliwość duszy. Ta zaś zbudowana jest z trzech pierwiastków: temperamentu, rozumu i ambicji. Sprawiedliwość polega na zgodnym funkcjonowaniu tych trzech pierwiastków. Według filozofa sprawiedliwość jest ideałem egocentrycznym, skupiającym się na poszanowaniu własnej duszy i równowagi wewnętrznej.
Ustrój Państwa, który jest dobry to królestwo zarządzane przez strażników (filozofów).
Księga V
Platon proponuje wprowadzenie równouprawnienia, czyli zrównania obowiązków i przywilejów kobiet i mężczyzn. Dla jakości pracy publicznej płeć nie ma bowiem znaczenia. Kobieta zaś może okazać się silniejsza od mężczyzny w niektórych zadaniach. Kolejnym postulatem jest socjalizacja rodziny, polegająca na przeznaczeniu wspólnych kobiet dla wszystkich mężczyzn – dzieci wychowywane miałyby być przez specjalne mamki. Za zasługi dla państwa obywatele winni otrzymywać nagrody np. prawo do wybierania najładniejszych kobiet. Platon jest przekonany, że na czele państwa powinny stać umysły ścisłe, a nie humaniści, literaci czy artyści.
Księga VI
W grupie rządzących winni znaleźć się filozofowie, miłujący naukę i obiektywizm. Powinno się im oddać głos w zarządzeniu. W tym momencie bowiem państwo jest niczym okręt z niepełnosprawnym kapitanem, prowadzącym go na oślep.
Księga VII
W tej części pojawia się słynny motyw jaskini stanowiącej symbol poznania. W obrazie tym widzimy jeńców ukrytych w jaskini, obserwujących popisy kuglarzy. Owi jeńcy nie maja możliwości dostania się do światła dziennego i wyjścia na powierzchnię. Nie widzą nieba symbolizującego w wizji Platona wiedzę. Nie mogą zatem zostać oświeceni. Kuglarze karmią ich powierzchowną wiedzą, powodującą złudne wyobrażenie o świecie. Symbolem tej powierzchowności są kuglarze. Obraz ten prowadzi do refleksji, że człowiek, który opiera się jedynie na wrażeniach i doznaniach zmysłowych, nigdy nie dozna prawdziwego poznania świata. Podstawą właściwej wiedzy są bowiem rachunki, matematyka i geometria. Filozofie winni być kształceni w tych kierunkach. Wspomina dialektykę, jako sztukę mądrego prowadzenia rozmowy. Pomaga ona rozwiązywać wiele sporów i problemów.
Platon szczegółowo przedstawia prawidłowy plan kształceni aprzyszłych elit rządzących: do 17 roku gimnastyka, 20 - 30 lat nauka, między 30 - 35 etyka naukowa i rozbiór obowiązujących poglądów, do rządzenia państwem są zdolni ludzie w wieku między 35 a 50 lat. PO ukończeniu 50 lat eity powinny kształcić swoich następców.
Księga VIII
Stanowi przegląd różnych ustrojów państwa:
Timokracja – gdzie Państwo zarządzane jest przez strażników-filozofów (timokratów), skupionych na rozwoju intelektualnym, a nie materialnym.
Oligarchia – gdzie panują bogaci i zamożni, a w społeczeństwie funkcjonują jedynie dwie klasy majątkowe. To paradoksalnie powoduje rozszerzanie się ubóstwa i nędzy wśród obywateli.
Demokracja – rozwinięta forma oligarchii, gdzie władza zostaje uzyskana na drodze buntu – biedni odebrali władzę bogatym i sami zaczęli ustanawiać prawa.
Dyktatura – powstała z demokracji, wynikająca z nadmiaru swobód i reguł, co prowadzi do anarchii. Z niej wyłaniają się chciwi przywódcy i przyszli dyktatorzy wprowadzający rząd jednostki.
Co kilkaset lat cykl następstwo tych ustrojów się powtarza.
Księga IX
W tej części Platon ponownie zawarł i rozszerzył rozważania na temat duszy, która składa się z trzech wspomnianych pierwiastków (inaczej: rozumnego, impulsywnego i pożądliwego). Wprowadza również teorię czterech cnót platońskich. Rozumna dusza to bowiem cnota mądrości. Dusza impulsywna to cnota męstwa, a dusza zmysłowa to cnota opanowania. Czwartą cnotą jest sprawiedliwość, skupiająca w sobie trzy poprzednie.
Księga X
W podsumowaniu swojego dzieła filozof przedstawia całościowy obraz idealnego państwa (nie dane mu było stworzyć państwa rzeczywistego). Platon przedstawia obraz sądu ostatecznego i wędrówki dusz, przyjmujących różnorakie wcielenia. Dzieło kończy się refleksja, że tylko ci, którzy kochają wiedzę i mądrość, mogą naprawdę doświadczać życia.