Geneza „Przypadków Robinsona Cruzoe”
„Przypadki Robinsona Cruzoe” to powieść podróżniczo-przygodowa, stanowiąca pierwszą i najbardziej znaną część cyklu o przygodach angielskiego marynarza.
Daniel Defoe wydał ją w 1719 roku, a tytuł oryginału brzmiał: „The Life and Strange Surprizing Adventures of Robinson Cruzoe”. Utwór opowiada o podróżach i pobycie głównego bohatera na bezludnej wyspie.
Duże zainteresowanie powieścią skłoniło pisarza do napisanie kolejnej części o dalszych podróżach Robinsona („The Further Adventures of Robinson Crusoe”), jednak kontynuacja nie okazała się wydawniczym sukcesem, podobnie jak trzecia część – „Serious Reflections od Robinson Cruzoe”, stanowiąca zbiór luźnych esejów.
Do napisania powieści zainspirował Daniela Defoe los prawdziwego rozbitka, Aleksandra Selkirka, który cztery lata spędził na wyspie Más a Tierra w pobliżu Chile.
Czas i miejsce akacji „Przypadków Robinsona Cruzoe”
Akcja utworu rozpoczyna się w roku 1651, kiedy Robinson ma 17 lat i wyrusza w swoją pierwszą podróż do Londynu. Po kilku latach spędzonych na morzu i na plantacji w Brazylii, los rzuca go na bezludną wyspę w pobliżu Wenezueli, gdzie przyjdzie mu przeżyć 28 lat.
Druga część książki przedstawia podróże Robinsona na Madagaskar, do Południowej Azji i na Syberię. Ostatnie zapiski pochodzą z 1705 roku, kiedy ponad siedemdziesięcioletni Robinson wraca do Londynu, by tam dożyć swych dni.
Motywy w „Przypadkach Robinsona Cruzoe”
Motyw rozbitka – Defoe stworzył postać najsłynniejszego rozbitka w literaturze. Ze szczegółami opisał zmagania bohatera z przyrodą i samotnością. Dzięki swojej zaradności i wytrwałości Robinsonowi udaje się zorganizować życie na bezludnej wyspie: buduje szałas, hoduje zwierzęta, uprawia rośliny, m.in. zboże, sól pozyskuje z wody morskiej, krzesze ogień, nosi skóry upolowanych zwierząt.
Motyw samotnego podróżnika i rozbitka był wielokrotnie w literaturze powielany i zyskał miano robinsonady.
Motyw szlachetnego (dobrego) dzikusa – pojawienie się Piętaszka w życiu Robinsona zmieniło je diametralnie. Po latach dotkliwej samotności wreszcie miał się do kogo odezwać. Piętaszek staje się na długi czas jedynym towarzyszem rozbitka i jego prawdziwym przyjacielem. Autor ukazuje jego wrodzoną szlachetność. Choć Piętaszek jest dzikusem z plemienia ludożerców, jest on zdolny do najwyższych ludzkich uczuć: przyjaźni, wierności, wdzięczności i poświęcenia, „od pierwszego wejrzenia budził sympatię i zaufanie”.
Motyw samotności – Robinson Cruzoe spędza na swojej wyspie 28 lat, przez większość czasu żyje samotnie. Z każdym rokiem coraz lepiej radzi sobie z zaspokajaniem swoich fizycznych potrzeb, organizuje sobie dom, w którym żyje w miarę wygodnie. Jednocześnie wraz z upływem czasu coraz bardziej pogrąża się w samotności. Szczególnie dotkliwie przeżywa pierwsze święta Bożego Narodzenia, czas, który dotąd zawsze spędzał z rodziną. Samotność Robinsona jest dosłowna. Żyje z dala od ludzi, za jedyne towarzystwo mając papugę i psa:
(…) Cały czas na wyspie wypełniała praca. Nie miałem nikogo do pomocy, byłem zdany sam na siebie. Musiałem się wszystkiego nauczyć, wszystko wymyślić jeszcze raz. Jedynymi moim kompanami byli pies i papuga. Bardzo brakowało mi drugiego człowieka. Kogoś, z kim mógłbym porozmawiać (…).
Motyw wędrówki/wędrowca – odkąd siedemnastoletni Robinson opuszcza rodzinę, jego życie jest nieustanną wędrówką. Poznawanie nowych krain było jego największym marzeniem i stało się też jego przekleństwem. Opuścił rodziców wbrew ich woli i bez błogosławieństwa – w chwilach szczególnie rudnych jak niewola czy wieloletni pobyt na bezludnej wyspie bohater zastanawia się, czy to nie kara za jego postępek. Potrzeba odkrywania świata jest silniejsza niż chęć posiadania własnego domu. Robinson spędza na bezludnej wyspie 28 lat, ponieważ nie może się stamtąd wydostać. Wszystkim wydaje się, że po powrocie do kraju będzie chciał za mieszkać w nim na stałe. On jednak, pomimo tak burzliwych przygód, nadal czuje głód świata i niedługo wyrusza w kolejną wyprawę.