Geneza „Boskiej komedii”
Powodów do napisania „Boskiej komedii” należy szukać w światopoglądzie i biografii jej autora. Doświadczył on nieszczęśliwej miłości do Beatrycze, którą idealizuje na kartach utworu, poza tym z powodu problemów politycznych i finansowych zmuszony był do tułaczki po Włoszech przez resztę życia. Trudna wędrówka – a taką bezsprzecznie jest także droga przez kolejne sfery metafizycznego świata – musiała zainspirować Dantego do napisania „Boskiej komedii”.
Dante zaczął pisać swoje dzieło w 1307 roku, a skończył ją dopiero rok przed śmiercią, w 1321. Wtedy tytuł poematu brzmiał „Komedia” (ówcześnie oznaczenie tytułu o poważnym początku i szczęśliwym finale). Przymiotnik „boska” dodali jej czytelnicy, uznając geniusz twórcy i dostrzegając w jego poemacie nie tylko arcydzieło epoki, ale też wszystkich kolejnych.
Czas i miejsce akcji „Boskiej komedii”
Niezwykła podróż Dantego rozpoczyna się w nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek 1300 roku. Poeta wyrusza z „gęstego lasu” i kolejno przemierza wszystkie części Piekła, Czyśćca i Raju. Do Nieba dociera rankiem w Wielkanoc. Cała podróż trwa więc 3 dni.
Najważniejsze motywy literackiej w „Boskiej komedii”
Motyw Boga
Dante w czasie całej swojej wędrówki ulega silnym emocjom. Poruszają i przerażają go cierpienia grzeszników w piekle, zadziwia udręka w Czyśćcu, jednak dopiero widok Bożego oblicza doprowadza go do stanu ekstazy. Poeta uznaje momentalnie, że to Jego miłość jest największą siłą rządzącą światem, to od niej wszystko zależy.
Motyw nauczyciela/ mistrza
Wergiliusz jest pierwszym przewodnikiem Dantego, a zarazem jego mistrzem. Poeta ufa mu, nie boi się wyruszyć z nim w daleką podróż. Darzy go szacunkiem i podziwem. Trudna podróż staje się jaśniejsza i bezpieczniejsza pod jego opieką. Wergiliusz wyjaśnia również Dantemu niejasne dla niego zdarzenia i widoki.
Motyw podróży/ drogi
Wędrówka Dantego i jego kolejnych przewodników przez Piekło, Czyściec i Niebo stała się jedną z najsłynniejszych w całej literaturze.
Podróż Dantego ma kilka wymiarów: ma pomóc mu w odnalezieniu zagubionej wiary, a także sensu życia, pełni także funkcję poznawczą – zapoznania poety z tajemnicami wiary chrześcijańskiej. Pod wpływem zobaczonych obrazów, cierpień grzeszników i szczęścia zbawionych, poeta przechodzi wewnętrzną przemianę. Jego emocje zostają poruszone, a umysł pojmuje najważniejsze w chrześcijaństwie prawdy objawione.
Dante spotyka w drodze swoją ukochaną, zmarłą za młodu Beatrycze oraz swojego antycznego mistrza Wergiliusza. Dostępuje łaski ujrzenia oblicza Boga. Objawione zostają mu również najważniejszej dla chrześcijanina prawda o tym, że Bóg jest Miłością, a Miłość ta kieruje całym światem.
Motyw zbrodni i kary
W „Boskiej komedii” znajdujemy dokładny opis piekła, w którym przebywają skazani za różne występki, grzechy i zbrodnie. Dante odwiedza piekło pod przewodnictwem Wergiliusza. Ma ono kształt leja i jest podzielone na 9 kręgów – w każdym przebywają grzesznicy innego rodzaju, skazani na wieczną karę. Jedynie w pierwszym kręgu mieszkają szlachetni ludzie, którzy zmarli jeszcze przed narodzeniem Chrystusa i dlatego nie mogą dostąpić zbawienia. W ostatnim zaś, na samym dnie piekła, najgorsi zdrajcy: Lucyfer, Judasz, Kasjusz i Brutus.