Podróże Guliwera - interpretacja

„Podróże Guliwera” to utwór będący połączeniem powieści podróżniczej, powieści fantastycznej i satyry. Swift stworzył powieść nawiązującą tematyką do bardzo popularnych w czasach oświecenia opowieści o zamorskich podróżach („Podróże Guliwera” ukazały się 7 lat po wydaniu „Przypadków Robinsona Crusoe” Daniela Defoe). W przeciwieństwie do tych utworów, perypetie Guliwera rozgrywają się w rzeczywistości na poły fantastycznej, na poły baśniowej (prawdopodobnymi wydają się jedynie opisy pobytu bohatera w ojczyźnie). Opisy fantastycznych krain zaskakują egzotyką dziwacznych społeczeństw (Lapucjan, mieszkańców Liliputu), a przygody bohatera śmieszą i przykuwają uwagę czytelnika.

Pod płaszczem fantastyki kryje się jednak głębszy przekaz. Swift nadaje opisywanym społecznościom i państwom cechy europejskiej cywilizacji. Działania poznanych przez Guliwera władców przypominają poczynania osiemnastowiecznych monarchów. Otaczanie się pochlebcami, podbijanie słabszych społeczności, podporządkowywanie poddanych irracjonalnym dekretom, krwawe walki pomiędzy krajowymi stronnictwami – to tylko nieliczne z cech wspólnych królom opisywanym w „Podróżach…”. Krytyka władzy, rządu i sądownictwa europejskiego odbywa się też pośrednio, poprzez kontrastowe zestawienie z bardziej rozwiniętymi społeczeństwami. Bohater powieści zmienia perspektywę postrzegania zachowań rodaków podczas rozmowy z królem olbrzymów, który surowo gani ludzkość m.in. za wynalezienie prochu i stosowanie go przeciw wrogim armiom. Najsilniejsza fala krytyki spada na „ludzkość” ocenianą z punktu widzenia społeczeństwa koni. Gospodarz Guliwera, poznawszy historię ludzkiej cywilizacji, przyrównuje ją do dzikich, prymitywnych plemion kierujących się żądzą zabijania, żarłoczności i pożądliwości. Podległe koniom plemię Jahusów uosabia większość ludzkich przywar, co ze wstydem zauważa sam Guliwer. Obrazy zachowań Jahusów – poszukiwanie „skarbów”, zdobywanie pożywienia, „kokieteryjność” samic, zachowanie przywódcy stada i jego popleczników – należą do najciekawszych i najbardziej zabawnych opisów w całym utworze .
 
Ważnym elementem utworu są spostrzeżenia i uwagi Guliwera odnoszące się do innych cywilizacji. Początkowo bohaterem kieruje jedynie ciekawość. Z biegiem czasu podróżnik uczy się patrzeć na świat z różnych perspektyw, dostrzega wady i zalety poznawanych ludów. Zauważa podobieństwa do zachowań swych rodaków i upewnia się w wielkim „zacofaniu moralnym” własnej cywilizacji. Uczy się tolerancji, poszanowania dla praw natury, zdobywa mądrość i doświadczenie. Z tej perspektywy spisuje swoje przygody, przyznając sobie prawo do pouczenia i „oświecenia” współczesnych mu czytelników.