Geneza
Powieść Aleksandra Dumasa powstała w 1844 roku i jest uznawana za najwybitniejsze dzieło pisarza. Tak naprawdę utwór został napisany przy współpracy z Auguste’em Maquetem – francuskim historykiem. Początkowo Hrabia Monte Christo był powieścią publikowaną w odcinkach na łamach „Journal des débats”. Pierwszy polski przekład ukazał się już w 1846 roku.
Inspiracją do stworzenia fabuły powieści miały być autobiograficzne doświadczenia twórcy.
Czas i miejsce akcji
Akcja powieści rozgrywa się w latach 1815-1838. Jedyny okres wyłączony z fabuły to wrzesień 1829 aż do wiosny w roku 1838. Główne miejsca wydarzeń to tajemnicza wyspa Monte Christo, Marsylia (rodzinna miejscowość bohatera), Paryż oraz Rzym. W utworze sporadycznie pojawiają się także mniejsze miejscowości na terenie Włoch i Francji.
Jest to czas rządów króla Ludwika XVIII i momentu, w którym Napoleon III planuje rewolucję i powrót do władzy.
Problematyka
Powieść jest historią młodego człowieka o wielkich i uczciwych planach oraz ambicjach, które zostają unicestwione przez jego przeciwników. Plany te dotyczyły również jego życia prywatnego, małżeńskiego i rodzinnego. Chęć zemsty na nieprzyjaciołach powoduje, że Edmund (główny bohater) przygotowuje intrygi i spiski, mające na celu zniszczenie ich życia. Za każdym razem zastanawia się jednak czy jego postępowanie jest uczciwe i właściwe pod względem moralnym. Niejednokrotnie dręczą go wyrzuty sumienia, jednak potrzeba dopełnienia sprawiedliwości społecznej zwycięża.
Gatunek
Badacza literatury nie do końca pozostają zgodni co do klasyfikacji gatunkowej powieści Dumasa. Niektórzy z nich traktują ją jako przykład francuskiej powieści ludowej, inni uważają, że to książka przygodowa. Wielu dostrzega w niej inspiracje mitologiczne, ale liczne przesłanki wskazują także na związek Hrabiego Monte Christo z tradycją francuskiej literatury romantycznej.
Recepcja
Książka została bardzo dobrze przyjęta w środowisku i od razu uznana za najwybitniejszy utwór Aleksandra Dumasa. Powieść zyskała popularność już wtedy, kiedy publikowana była w prasie. Co ciekawe pieniądze zarobione przy sprzedaży dzieła posłużyły autorowi do wybudowania okazałego zamku, nazwanego „zamkiem Monte Christo”. Tekst był wielokrotnie ekranizowany i adaptowany na ekranie – zarówno w wersji pełnometrażowej, jak i formie serialowej.