Akcja powieści Dumasa rozgrywa się na terenie Marsylii w 1815 roku. Bohaterem jest młody marynarz o imieniu Edmund Dantès. Młodzieniec ma zostać kapitanem statku „Faraon” oraz pojąć za żonę niejaką Mercedes. Kobieta ma jednak jeszcze jednego adoratora – Fernanda Montego, który zazdrosny o ukochaną psuje opinię Edmundowi – zarzuca mu bowiem poglądy napoleońskie i oficjalnie go o nie oskarża. Na niekorzyść bohatera przemawia dodatkowo fakt, że niedawno temu kapitan umierający na statku poprosił Edmunda o przekazanie kilku listów Bonapartemu uwięzionemu na Elbie. Marynarz wypełnia to polecenie nie zdając sobie sprawy, że jest to część planu powrotu cesarza do władzy. Podczas własnego przyjęcia zostaje aresztowany z powodu nieżyczliwego donosu. Edmund zostaje uwięziony na kilkanaście lat gdy okazuje się, że adresatem wiezionego przez niego listu jest jego ojciec – rewolucjonista.
 |
| Plakat obwieszczający sztukę Hrabia Monte Christo / www. wikipedia.org.pl |
Prokurator zataja ten fakt i nakazuje bezterminowe i bezwyrokowe uwięzienie marynarza. W więzieniu bohater poznaje księdza i uczonego Farię, który edukuje młodzieńca, ucząc go języków, nauk ścisłych i humanistycznych. To od niego marynarz dowiaduje się o skarbie ukrytym na wyspie o nazwie Monte Christo. Młodemu więźniowi podstępem udaje się zbiec z celi. Trafia na statek przemytników, dzięki czemu dociera do legendarnej wyspy. Odnajduje skarb i jego życie staje się bardzo dostatnie. Więzienie jednak całkowicie zmienia jego psychikę. Udaje mu się wrócić do rodzinnej Marsylii, gdzie spotyka zupełnie inną rzeczywistość – okazuje się bowiem, że jego ojciec nie żyje a Mercedes opuściła miasto, wychodząc za mąż za hrabię Fernanda Montego. Dzięki dawnemu znajomemu dowiaduje się kto na niego doniósł i planuje zemstę.
Akcja powieści przenosi się o dziewięć lat do przodu do Rzymu, gdzie syn Mercedes i jego kolega spędzają karnawał. Ich sąsiadem hotelowym okazuje się być niezwykle bogaty hrabia Monte Christo – pod takim pseudonimem ukrywa się główny bohater. Młody Albert wpada w pułapkę – umawia się na schadzkę z podstawioną przez przestępców młodą kobietę. Wówczas napada na niego gang rabusiów, a z opresji ratuje go sam Edmund. W ramach wdzięczności Albert obiecuje wprowadzić Monte Christo na salony wyższych sfer paryskich. W ten sposób bogacz szybko zyskuje popularność w stolicy Francji. Tą drogą nawiązuje znajomość ze swoimi oprawcami, rozpoczynając plan zemsty. Dzięki działaniom Hrabiego Monte Christo na jaw wychodzą skandale życia Fernanda Montego, interes bankiera Danglarsa bankrutuje, a żona de Villeforta zabija innych członków rodziny za pomocą trucizn roślinnych (ten pomysł podsunął jej również Edmund). Przed macochą-trucicielką uchowała się jedynie jej przybrana córka, którą ocalił sam Monte Christo. Dowiedział się bowiem, że cieszy się ona względami syna jego dawnego pracodawcy – nie chciał więc przyczyniać się do rozpaczy chłopaka. Monte Christo podaje dziewczynie napój, który pogrąża ją w letargu pozorującym śmierć.
Przez cały ten czas bohater zastanawia się nad tym, czy jego działania są moralne i słuszne. Udaje się na zwiedzanie zamku, gdzie po rewolucji powstało muzeum i stwierdza, że miał prawo się zemścić na wyrządzone krzywdy. Powieść kończy się wyjazdem Edmunda z kobietą o imieniu Hayde.