Krytycznym momentem wojny polsko – bolszewickiej, toczonej w latach 1919 – 1921, były działania zbrojne prowadzone wiosną i latem 1920 roku. Wtedy to nieudana ofensywa kijowska armii Piłsudskiego doprowadziła do bolszewickiego przeciwnatarcia, które zepchnęło Polaków do głębokiej defensywy. Na przełomie lipca i sierpnia bolszewickie wojska, dowodzone przez Michaiła Tuchaczewskiego, zbliżały się powoli do Warszawy. Upadek miasta miał pomóc w zajęciu reszty terytorium polskiego, później zaś przekształceniu go w kolejną republikę sowiecką, kontrolowaną przez bolszewików. W rządzie polskim zapanowała panika, obawiano się, że wojna zakończy się zwycięstwem strony rosyjskiej. 1.07.1920 roku powołano Radę Obrony Państwa z Piłsudskim na czele, która miała zająć się obroną stolicy i kraju przed bolszewikami. Sytuacja wydawała się w tym momencie bardzo trudna, by nie powiedzieć, że rozpaczliwa.
Wojska bolszewickie były jednak również osłabione wielotygodniową kampanią i nie miały już takich rezerw, ani zaopatrzenia, jak na początku kampanii. Dodatkowo pomiędzy wojskami „czerwonych” pojawiła się spora wyrwa, bowiem część oddziałów mających wspierać natarcie na Warszawę toczyła jeszcze ciężkie walki o zdobycie Lwowa. O sytuacji tej wiedziało naczelne dowództwo polskie, przejmowało ono i deszyfrowało bolszewickie meldunki radiowe. W polskim sztabie narodziła się koncepcja przeprowadzenia operacji zaczepnej, która miała zmienić bieg wojny.
Do właściwej bitwy o Warszawę doszło pomiędzy 13 a 25 sierpnia 1920 roku. Początkowe ataki bolszewickie na przedpola Warszawy zostały z trudem odparte, do czasu kiedy główne siły polskie niespodziewanie uderzyły na skrzydło wojsk rosyjskich znad rzeki Wieprz. Manewr ten był całkowitym zaskoczeniem dla dowódców sowieckich. Początkowy odwrót zamienił się szybko w niekontrolowaną ucieczkę wojsk „czerwonych”. Wkrótce armie polskie przeszły na całym froncie do kontrofensywy, wypierając wroga z terenów polskich i zajmując duże połacie Ukrainy i Białorusi. Wojna została właściwie wygrana.
Bitwa warszawska stanowiła przełomowy punkt całej wojny z Rosją bolszewicką. W wyniku przegranej pod Warszawą przywódcy rosyjskiej rewolucji uznali, że nie jest możliwe zbrojne opanowanie Polski, późniejsze klęski spowodowały zaś, że uznano za konieczne zawarcie pokoju z "imperialistami". Pozwoliło to na zawarcie w roku 1921 pokojowego traktatu ryskiego, który to pozostawił po stronie polskiej terytoria II rozbioru. Wymusiło to pośrednio na bolszewikach zmiany prowadzenia polityki zagranicznej, dotąd nastawionej na przeniesienie rewolucji na Zachód. Można przez to powiedzieć, że pośrednio zwycięstwo nad Wieprzem uratowało też resztę Europy.
Już od pierwszych dni po bitwie rozpoczęły się, trwające właściwie do dzisiaj, spory dotyczące roli Piłsudskiego w zwycięstwie. Jedni uważają go za jedynego twórcę sukcesu, inni wręcz przeciwnie – wskazują na rolę innych generałów, z Rozwadowskim i francuskim Weyandem na czele. Prawda leży zapewne gdzieś pośrodku, nie umniejsza to jednak skali polskiego zwycięstwa.