Typy rolnictwa na świecie (rolnictwo ekstensywne, intensywne, pierwotne, tradycyjne i in.) - geografia

Wyróżniając typy rolnictwa lub inaczej systemy rolniczego gospodarowania (i zaliczając produkcję rolniczą danego obszaru do określonego typu) uwzględniamy 3 główne kryteria:

- cechy społeczne i własnościowe rolnictwa (związane z własnością ziemi uprawnej),

- cechy produkcyjne rolnictwa (związane z kierunkami i wielkością produkcji rolnej oraz poziomem towarowości)

oraz cechy organizacyjne i techniczne rolnictwa (związane m.in. z mechanizacją rolnictwa, intensywnością produkcji, czy rozłogiem ziemi – określającym kształt gospodarstwa rolnego, długości jego granic i umiejscowieniu zabudowy i użytków rolnych w jego obrębie).

Uwzględniając nakłady pracy (żywej – ludzi i zwierząt oraz kapitału potrzebnego np. dla  mechanizacji rolnictwa oraz zakupu nawozów sztucznych i środków ochrony roślin) wyróżniamy dwa główne typy rolnictwa:

- rolnictwo ekstensywne, w którym nie stosuje się dużo nawozów sztucznych i środków ochrony roślin (zmniejsza to plony), ale można uzyskać duże zbiory dzięki dużemu areałowi (powierzchni) upraw, podobnie duża produkcja surowców zwierzęcych (wełny, mięsa, mleka) wynika z tego, że stada zwierząt użytkowych są duże dzięki dużemu areałowi pastwisk, ten typ rolnictwa występuje w Kanadzie, na argentyńskiej Pampie, na amerykańskich Wielkich Równinach, w Rosji, na obszarach półsuchych Bliskiego Wschodu i w innych regionach;

- rolnictwo intensywne, w którym uzyskiwany jest maksymalny zysk dzięki dużym nakładom pracy i środków finansowych (powszechnie stosuje się maszyny, nawozy sztuczne i środki ochrony roślin), często gospodarstwa rolne nie są bardzo duże (np. gospodarstwa ogrodnicze), ten typ rolnictwa w krajach wysoko rozwiniętych (np. Wielka Brytania) dzięki dużym nakładom finansowym i mechanizacje umożliwił ograniczenie zatrudnienia w rolnictwie, w krajach słabiej rozwiniętych (np. Chiny) efekt intensyfikacji produkcji rolnej osiągany jest dzięki dużym nakładom pracy ludzkiej.

Uwzględniając stopień powiązania gospodarstwa rolnego z rynkiem można wyróżnić:

- rolnictwo naturalne lub samozaopatrzeniowe, w którym prawie cała produkcja rolna przeznaczana jest na potrzeby plemienia, rodu lub rodziny rolnika, czasami niewielkie nadwyżki produkcji sprzedawane są lub wymieniane na lokalnym rynku;

- rolnictwo towarowe, w którym większość lub całość produkcji gospodarstwa rolnego przeznaczona jest na sprzedaż, ten typ rolnictwa typowy jest dla państw wysoko rozwiniętych.

Bardziej szczegółowy podział systemów gospodarowania, łączący wszystkie 3 kryteria – opracowany przez polskiego geografa rolnictwa, Jerzego Kostrowickiego – wyróżnia  ponad 20 typów rolnictwa, połączonych w 4 podstawowe grupy:

- rolnictwo pierwotne typowe dla obrzeży pustyń (i pustynnych oaz) oraz dla obszarów porośniętych wilgotnymi lasami równikowymi i lasami zwrotnikowymi, często występuje wspólne własność ziemi, rolnictwo charakteryzuje się małą efektywnością i brakiem powiązań lub słabymi powiązaniami z rynkiem, do tej grupy zaliczane jest wędrowne rolnictwo odłogowo-żarowe (wypalenie połaci lasu użyźnia glebę, przez kilka lat uprawia się na przemian rośliny zbożowe, okopowe i strączkowe aż do wyjałowienia gleby, wówczas rolnicy przenoszą pola, a pole pozostawione odłogiem zarastają lasem) często o charakterze kopieniactwa (ziemia przed posianiem roślin uprawnych zostaje tylko lekko wzruszona motyką lub ostrym kijem) i nomadyczne/koczownicze pasterstwo (głównie na obszarach suchych i półsuchych – bydło, kozy, owce a dawniej też nomadyczny chów reniferów na północnych obrzeżach Eurazji);

- rolnictwo tradycyjne Azji Zachodniej i Południowej, Afryki Północnej i Zachodniej

Autor: dr Krzysztof Jarzyna z Instytutu Geografii UJK w Kielcach

Polecamy również:

  • Rolnictwo ekologiczne

    W krajach wysoko rozwiniętych, w których nie występuje problem niedoboru płodów rolnych (obserwujemy tam nadwyżki w produkcji a w sytuacji braku lub niedoboru żywności może ona być importowana) coraz większe znaczenie odgrywa rolnictwo ekologiczne. Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 4 + 1 =
Ostatnio komentowane
222
• 2023-06-06 19:49:33
r
• 2023-06-06 17:41:12
git
• 2023-06-06 10:07:31
super
• 2023-06-05 19:23:14