Etapy urbanizacji
Wyróżniamy 4 etapy urbanizacji:
- etap pierwszy – wstępna urbanizacja – przebiegająca w różnym tempie koncentracja ludności w mieście jak o całości i szczególnie w jego centrum, wynika ona ze wzrostu zapotrzebowania na pracowników w sektorze przemysłowym oraz usługowym, zachodzi wtedy głównie urbanizacja demograficzna i ekonomiczna;
- etap drugi – urbanizacja wtórna, zwana też suburbanizacją, która charakteryzuje się szybkim wzrostem liczby ludności na terenie zewnętrznych stref aglomeracji, wynika on z żywiołowego osiedlania się imigrantów z obszarów wiejskich w pozbawionych infrastruktury technicznej i społecznej dzielnicach ubogich (slumsach, w Brazylii zwanych favela), z drugiej strony bogatsi mieszkańcy centrum przenosili się na peryferia, tworząc dzielnice klasy średniej i bogatej na peryferia (czasami dzielnice centralne stawały się dzielnicami biedy – np. Harlem w Nowym Jorku, który w XX wieku stał się dzielnicą zamieszkaną przez Afroamerykanów, bezrobocie okresu Wielkiego Kryzysu spowodowało, że stał się dzielnicą biedy i dużej przestępczości), urbanizacja w ujęciu demograficznym i ekonomicznym łączy się również z aspektem przestrzennym (tzw. eksplozja miast);
 |
| Typowe przedmieście - Colorado Springs (USA); autor: David Shankbone (03.2008), źródło: wikipedia.org |
- etap trzeci – dezurbanizacja (kryzys śródmieścia), intensywny odpływ ludności zarówno z centralnej jak i peryferyjnej strefy aglomeracji miejskiej na obszary bardziej oddalone od danej aglomeracji, wiąże się z lokowaniem poza miastem nowo budowanych zakładów przemysłowych (zwłaszcza przemysłów zaawansowanych technologii), dominuje wtedy urbanizacja ekonomiczna i przestrzenna, faza ta charakterystyczna jest dla społeczeństwa znajdującego się na etapie transformacji z gospodarki przemysłowej na gospodarkę postindustrialną;
- czwarty etap (póki co ostatni) – reurbanizacja, a więc postępujący od nowa proces urbanizacji, dotyczy on zarazem obszarów wiejskich w sąsiedztwie miast, gdzie osadzająca się ludność upowszechnia miejski styl życia (urbanizacja w sensie społecznym, a w następnej kolejności przestrzennym), jak i rewitalizacji dzielnic centralnych (zazwyczaj w związku z likwidacja tradycyjnych gałęzi przemysłu i usług, reurbanizacja współcześnie jest spotykana na Wschodnim Wybrzeżu i w przyjeziornej części Stanów Zjednoczonych Ameryki, a także w Europie Zachodniej.
Urbanizacja w ujęciu przestrzennym prowadzi do tworzenia się zespołu powiązanych ze sobą funkcjonalnie miast, który nazywany aglomeracją miejską.
Typy aglomeracji
Rozróżniamy dwa podstawowe typy aglomeracji:
- aglomeracja monocentryczna – zespół jednostek osadniczych wykształconych wokół jednego, głównego miasta, jednostki te są silnie zintegrowane gospodarczo i społecznie, przykłady: Warszawa, Londyn;
- konurbacja – zespół miejski tworzony przez równorzędne miasta (ze względu na pełnione funkcje społeczne i gospodarcze), rozwój demograficzny i przestrzenny tych początkowo nie związanych ze sobą miast prowadzi do zatarcia granic między nimi i rozwoju wspólnej infrastruktury i zarządzania strategicznego, powstawały często na terenie zagłębi wydobycia węgla kamiennego, np. Górnośląski Okręg Przemysłowy, czy Zagłębie Ruhry w Niemczech lub jako konurbacje miast portowych np. Trójmiasto (Gdańsk, Sopot, Gdynia), Randstad (Rotterdam, Amsterdam, Haga, Utrecht) w Niderlandach.
 |
| Aglomeracja warszawska - przykład aglomeracji monocentrycznej; źródło: wikipedia.org (10.12.2009) |
Obszar zurbanizowany, powstały poprzez połączenie się kilku aglomeracji bądź konurbacji, znajdujących się w niedalekiej odległości od siebie nazywany jest megalopolis, współcześnie obszar taki wyróżnić można np. na wschodnim wybrzeżu USA (region od Bostonu przez Hartford, Nowy Jork, Filadelfię, Baltimore po Waszyngton, czy w Japonii (od Tokio po Jokohamę oraz od Kobe przez Osakę do Kioto).