Urbanizacja to proces rozwoju osadnictwa miejskiego.
Miasta to jednostki osadnicze charakteryzujące się dużą gęstością zabudowy i gęstością zaludnienia, małą ilością (lub brakiem) terenów rolniczych, obecnością ludności miejskiej, zatrudnionej poza rolnictwem (przemysł i usługi) i prowadzącej specyficzny miejski tryb życia. Charakter miasta zazwyczaj kształtuje się w długiej historii.
W różnych państwach stosuje się różne kryteria odróżniające miasta od innych jednostek osadniczych. Jest nim zazwyczaj liczba ludności (np. 200 mieszkańców w Finlandii, ale 30 tys. mieszkańców w Japonii) albo prawa miejskie (w Polsce).
Procesy urbanizacyjne rozumieć można na kilka sposobów:
- wzrost odsetka (w %) ludności miejskiej w całkowitej liczbie ludności kraju/regionu będący skutkiem migracji wewnętrznych ze wsi do miasta określany na podstawie
współczynnika urbanizacji = (liczba ludności zamieszkałej w miastach/liczba ludności państwa lub regionu) x 100 – jest to podejście demograficzne,
- powiększanie się istniejących miast, powstawanie nowych miast (czasami tylko przez nadanie praw miejskich istniejącemu osiedlu, które do tej pory miastem nie było) i powstawanie dużych obszarów zurbanizowanych – jest to podejście przestrzenne,
- wzrost odsetka (w %) ludności zatrudnionej w zawodach pozarolniczych w całkowitej liczbie ludności kraju/regionu – jest to podejście ekonomiczne,
- przyjmowanie przez ludność miejskiego stylu życia – podejście socjologiczne.
Współcześnie około połowa ludności Ziemi mieszka w miastach. Na początku XIX wieku udział ludności miejskiej w zaludnieniu świata wynosił tylko kilka procent.
 |
| Stopień (procent) urbanizacji na świecie; autor: Rotterdamus1234 (13.11.2012), źródło: wikipedia.org |
Najbardziej zurbanizowanym kontynentem jest Ameryka Północna (ludność miejska stanowiła w 2012 roku 79% całkowitej liczby ludności). Najmniej zurbanizowany kontynent to Afryka (ludność miejska stanowi 39% całkowitej liczby ludności). W Europie współczynnik urbanizacji wynosi 71%.
Najbardziej zurbanizowane są oczywiście państwa-miasta – np. Singapur (100%), niektóre państwa Ameryki Łacińskiej (Brazylia - 85%, Argentyna - 92%, Urugwaj - 93%), niektóre pustynne kraje arabskie (Katar – 99%, Arabia Saudyjska – 82%) i kraje wysoko rozwinięte (Belgia – 97%, Francja – 86%, Japonia - 91%).
Należy też pamiętać, że proces urbanizacji przyspieszył w 2 poł. XX wieku. O ile w latach 1950-2000 liczba ludności świata wzrosła o 150%, o tyle liczba ludności miejskiej o 320%. Obok eksplozji demograficznej można więc mówić o eksplozji urbanizacyjnej (eksplozji miast).