Czynniki, które najsilniej ograniczają możliwość zasiedlenia danego obszaru i gospodarcze wykorzystanie jego zasobów nazywamy barierami osadniczymi. Należą do nich:
- bariera stałego podłoża – morza i oceany (poza niektórymi akwenami Azji Południowo-Wschodniej, gdzie na łodziach zamieszkują społecznościami morskich koczowników – ludy Tanka, Moken i inne) nie są do dnia dzisiejszego stale zamieszkane, chociaż przebiegają przez nie szlaki handlowe, spod dna wydobywane są surowce mineralne i poławiane są organizmy wodne (gł. ryby), osadnictwo jest też utrudnione na wewnątrzlądowych obszarach stale lub okresowo zalewanych – np. w wilgotnych lasach równikowych;
- bariera termiczna – w obszarach chłodnych (północne krańce Ameryki Północnej i Eurazji) niskie temperatury powietrza stwarzają niebezpieczeństwo dla ludzkiego życia i praktycznie uniemożliwiają uprawę roli; zazwyczaj jedyną ekonomicznie uzasadnionę przyczyna zasiedlania tych terenów jest eksploatacja cennych kopalin (np. ropy naftowej na północy Alaski, czy rud niklu, kobaltu i platyny w Norylsku na północy Rosji); w obszarach gorących (zarówno suchych, jak i wilgotnych) dużym problemem jest groźba przegrzania – ludzie są tam ospali, często trzeba przerywać pracę w godzinach okołopołudniowych (latynoska sjesta);
- bariera świetlna – w obszarach polarnych, gdzie występuje zarazem dzień i noc polarna zaburzone są rymy dobowe funkcjonowania organizmu (depresja w ciągu nocy polarnej, nadmierne pobudzenie w ciągu dnia polarnego), poza tym brak światła obok niskich temperatur powietrza ogranicza rozwój uprawy roli; duże dawki światła (i duży udział promieniowania ultrafioletowego) zagrażają zdrowiu (rak skóry), wymusiły one adaptacyjną zmianę barwy skóry na ciemniejszą u rodzimych mieszkańców tych stron;
 |
| Porzucony statek na terenie dawnego Jeziora Aralskiego; źródło: wikipedia.org |
- bariera wodna – brak wody (w obszarach pustynnych) ogranicza możliwości osadnictwa, również w obszarach polarnych zamarznięta woda jest dostępna tylko wtedy, gdy można ją roztopić, z kolei w obszarach klimatu równikowego wilgotnego (o czym już wspomniano) nadmiar wody i okresowe podtapianie podłoża zmusza mieszkańców do budowania domostw na palach;
- bariera wysokości – wraz ze wzrostem wysokości spada ciśnienie atmosferyczne (w tym ciśnienie cząstkowe niezbędnego dla życia tlenu), powoduje to, że życie na dużych wysokościach (powyżej 6000 m n.p.m.), a nawet dłuższe przebywanie tam jest niemożliwe, także przebywanie na niższych wysokościach (2000-4000 m n.p.m.) wymaga od mieszkańców tych obszarów (np. Tybet, andyjskie Altiplano, czy Wyżyna Abisyńska) przystosowań adaptacyjnych m.in. większej niż u ludzi żyjących na nizinach ilości czerwonych krwinek,
poza mniejszym ciśnieniem tlenu problemem w zamieszkaniu i zagospodarowaniu obszarów górskich są strome stoki;
- bariera ekologiczna – działania człowieka prowadzą czasami do katastrof ekologicznych, zmuszających miejscową ludność do emigracji, przykładem może być zaawansowany już proces wysychania Jez. Aralskiego w Środkowej Azji na skutek nawadniania pól bawełny wodami Amu-darii, który odebrał zajęcie rybakom z narodu Karakałpaków, podobnie awaria w elektrowni atomowej w Czarnobylu wymusiła ewakuację ludności miasta Prypeć na Ukrainie.
 |
| Opuszczony Prypeć - Miasto Widmo; autor: Keith Adams (luty 2006), źródło: wikipedia.org |