Odżywianie się:
Protisty dzielimy na :
1. autotroficzne (samożywne), czyli protisty roślinopodobne, które dzięki obecności chloroplastów mogą przeprowadzać fotosyntezę, zawierają różne barwinki fotosyntetyczne – chlorofil a, b, c, d, fikobiliny, karotenowce (karoten, likopen, ksantofil); materiałem zapasowym jest skrobia, paramylon, glikogen, chryzolaminaryna, manitol lub tłuszcz;
2. heterotroficzne (cudzożywne):
• protisty zwierzęce to drapieżniki, saprofity lub pasożyty;
• protisty grzybopochodne są saprofitami, wchłaniającymi substancje pokarmowe (martwą materię organiczną) z otoczenia;
3. miksotrofy, które w zależności od panujących warunków mogą być samożywne (na świetle) lub cudzożywne (przy braku światła);
Sposoby pobierania pokarmu:
• wchłanianie – przenikanie przez błonę substancji na zasadzie transport biernego lub aktywnego;
• pinocytoza – pobieranie drobin lub większych cząsteczek pokarmowych rozpuszczalnych w wodzie; polega na tworzeniu kanalików pinocytarnych zakończonych wodniczką pokarmową; kanaliki „wciągają” substancję pokarmową która następnie jest trawiona wewnątrz wodniczki połączonej z lizosomom;
• fagocytoza – pobieranie dużych cząstek pokarmowych, całych komórek lub ich fragmentów; polega na otaczaniu cząstki pokarmowej fałdem błony komórkowej i cytoplazmy; powstaje duża wodniczka pokarmowa, w której następuje trawienie (po połączeniu z lizosomom), niestrawione resztki są usuwane na zewnątrz na drodze endocytozy (błona wodniczki łączy się z błona komórkowa);
Oddychanie i wymiana gazowa
Większość protistów oddycha tlenowo, pasożyty oddychają beztlenowo. Wymiana gazowa zachodzi poprzez powierzchnię ciała.
Osmoregulacja i wydalanie
Pierwotniaki słodkowodne muszą usuwać nadmiar napływającej do ich ciała wody. Czynią to za pomocą specjalnych struktur tzw. wodniczek tętniących, które zbierają wodę z cytoplazmy i usuwają ją na zewnątrz ciała. Zbędne produkty przemiany materii wydalane są na zewnątrz przez błonę komórkową na zasadzie dyfuzji (protisty morskie) lub też przy pomocy wodniczek tętniących (protisty słodkowodne).
Wrażliwość na bodźce
Bodźce powodują zmianę polaryzacji błony komórkowej czego wynikiem są różne reakcje protistów. Reakcje ruchowe związane z działaniem bodźców występujące u pierwotniaków to taksje Mogą odbywać się w stronę bodźca (taksje dodatnie) lub w kierunku przeciwnym (taksje ujemne) Niektóre wiciowce odbierają bodźce świetlne za pomocą narządu światłoczułego występującego w postaci fotoreceptora i plamki ocznej.
Poruszanie się
Wśród protistów wyróżniamy:
1. formy osiadłe (głównie wielokomórkowce), czyli związane z dnem zbiorników wodnych;
2. formy pozbawione organelli ruchu (jednokomórkowce, wielokomórkowce, protisty kolonijne), które mogą być biernie przenoszone przez wodę;
3. formy posiadające organelle ruchu w postaci:
• wici znajdującej się przodu (ruchy ciągnące), z boku (w postaci tzw. błony falującej) lub z tyłu ciała (ruchy popychające); ruch przy pomocy wici to tzw. ruch undulipodialny
• rzęsek, pokrywających gęsto całą powierzchnię ciała; ciałka podstawowe rzęsek są połączone włókienkami, dzięki czemu ich ruch jest skoordynowany; jest to także ruch undulipodialny
• nibynóżek, które tworzą się z wysuwanych w różnych kierunkach pasm cytoplazmy – jest to tzw. ruch ameboidalny (pseudopoidalnym),
Rozmnażanie się
Protisty rozmnażają się:
1. w sposób bezpłciowy, poprzez:
• podział komórki – jednokomórkowce
• pływki (zoospory) – wielokomórkowce
• fragmentację – wielokomórkowce
2. w sposób płciowy, na drodze:
• izogamii – łączenie dwóch identycznych gamet;
• anizogamii – łączenie gamet zróżnicowanych w pewnym stopniu (głównie pod względem wielkości ale też i innych cech);
• oogamii – łączenie dwóch zasadniczo zróżnicowanych gamet – dużej nieruchliwej komórki jajowej (gameta żeńska) i małego, zazwyczaj ruchliwego plemnika (gameta męska);