Do najważniejszych zasad prawa karnego należą:
- zasada odpowiedzialności karnej za czyn – oznacza, że człowiek ponosi odpowiedzialność karną za popełnienie czynu zabronionego. Zatem karane są czyny, nie mogą być brane pod uwagę myśli, poglądy, jego właściwości fizyczne czy psychiczne, nawet zamiar, dopóki nie przejdzie w czyn;
- zasada winy – sprawca czynu zabronionego ponosi za niego odpowiedzialność, kiedy popełnionego czynu można zrobić zarzut. Warunkiem powstania zarzutu jest wystąpienie więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem, zatem czyn zabroniony mamusi być umyślny;
- zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej – zasada ta oznacza, że odpowiedzialności za popełniony czyn może ponieść sprawca przestępstwa, nikt ni może przyjąć na siebie kary zamiast sprawcy;
- zasada humanitaryzmu - w centrum uwagi powinna stać jednostka ludzka i dlatego prawo karne powinno przede wszystkim mieć na względzie prawa człowieka i chronić jego dobra. Oznacza to, że prawo karne powinno być ludzkie, nie powinno poniżać skazanego, kary zaś nie powinny być okrutne;
- zasada nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez ustawy) – jedna z ważniejszy zasad prawa karnego, mówiącą, że odpowiedzialności karnej podlega osoba, która dopuściła się czynu zabronionego przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta ma chronić jednostkę przed arbitralnym posługiwaniem się represją karną przez organy państwowe.
Ta ostatnia zasada jest formułowana w bardziej rozbudowanej postaci (nullum crimen, nulla poena sine lege poenali anteriori) z której wynikają następujące reguły:
- „nullum crimen sine lege scripta”, oznacza to, że prawo karne musi być prawem pisanym i zwartym w ustawie,
- „nullum crimen sine lege certa”, co znaczy, że przepisy karne muszą przestępstwo opisywać jak najdokładniej,
- „nulla poena sine lege”, oznacza to, że kara za przestępstwo musi być określona i przewidziana we wcześniej wydanej ustawie
- „lex retro non agit” , zasada mówiąca, że prawo nie działa wstecz, zatem ustawa wprowadzająca lub zaostrzająca odpowiedzialność karną nie może działać wstecz.
- niedopuszczalne jest stosowanie analogii na niekorzyść oskarżonego.