Pierwsze lata po 1989 r. obfitowały w wiele wydarzeń, które doprowadziły do radykalnych zmian w systemie społecznym, gospodarczym i instytucjonalnym Polski. Kluczowe znaczenie miały zmiany ustrojowe, które następnie umożliwiły przeobrażenia także w sferze gospodarczej.
Początkiem transformacji ustrojowej były obrady tzw. Okrągłego Stołu, przy którym na zasadzie równości i otwartości na współpracę zasiedli przedstawiciele ówczesnej władzy PRL (czyli PZPR wraz z partiami SD i ZSL) oraz opozycja (w dużej mierze przedstawiciele NSZZ Solidarność). Podczas obrad Okrągłego Stołu udało się wypracować pewne rozwiązania, które umożliwiły wykonanie pierwszego kroku w kierunku pokojowego przekazywania władzy – ustalono powstanie drugiej izby parlamentu – Senatu, wprowadzenie instytucji Prezydenta (w lipcu 1989 r. Prezydentem PRL został gen. Wojciech Jaruzelski), a także porozumiano się w kwestiach dotyczących najbliższych wyborów.
Kolejnym ważnym elementem zmian ustrojowych były wybory parlamentarne, które odbyły się w dniach 4 i 18 czerwca 1989 r. Wyniki wyborów okazały się ogromnym sukcesem strony opozycyjnej, która następnie utworzyła rząd (sierpień 1989 r.) – premierem został wówczas Tadeusz Mazowiecki.
Bardzo istotnym elementem zmian ustrojowych było wprowadzenie samorządu terytorialnego – decentralizacja dotychczas silnie scentralizowanej władzy. Powstały samorząd terytorialny na mocy ustawy z 8 marca 1990 r. stał się samodzielny funkcjonalnie i finansowo (w sposób dość ograniczony). Zmiany dot. samorządu terytorialnego były kontynuowane także w późniejszych latach i zaowocowały powstaniem powiatów i reorganizacją województw. Pierwsze wybory samorządowe odbyły się 27 maja 1990 r.
Następnym ważnym wydarzeniem były powszechne i bezpośrednie wybory prezydenckie, do których doszło 25 listopada i 9 grudnia 1990 r., po 17-miesięcznej prezydenturze Wojciecha Jaruzelskiego wybranego przez Zgromadzenie Narodowe (obie izby parlamentu). W wyborach prezydenckich zwyciężył Lech Wałęsa – objął on urząd 22 grudnia 1990 r. Ważnym gestem było przekazanie Lechowi Wałęsie przez Ryszarda Kaczorowskiego - prezydenta Polski na uchodźstwie – symboli polskiej władzy, tj. rękopisu konstytucji z 1935 r., chorągwi II RP, insygniów orderu Orła Białego, a także pieczęci Kancelarii Prezydenta.
27 października 1991 r. doszło do pierwszych w pełni demokratycznych wyborów parlamentarnych.
Mówiąc o transformacji ustrojowej w Polsce, koniecznie trzeba przywołać tzw. Małą Konstytucję (ustawę konstytucyjną z dnia 17 października 1992 r.), która miała charakter przejściowy i regulowała funkcjonowanie wyłącznie głównych organów państwowych. Obowiązywała ona do 16 października 1997 r., tzn. wejścia w życie nowej Konstytucji RP.