Włoski system jest systemem wielopartyjnym blokowym. Scena partyjna jest mocno rozdrobniona i oparta na rywalizacji międzypartyjnej. Właśnie ze względu na to rozbicie partyjne, zachodzi konieczność funkcjonowania rządów koalicyjnych.
Partie dominujące skoncentrowane są w dwóch blokach: centroprawicowym i centrolewicowym. Centroprawicową opozycyjną koalicję tzw. Dom Wolności tworzą następujące partie: Liga Północna, Naprzód Włochy (Forza Italia), Sojusz Narodowy, Unia Chrześcijańskich Demokratów i Demokratów Centrum, Nowa Partia Socjalistów Włoskich.
Z kolei koalicję centrolewicową – Unię (spadkobierczynię tzw. Drzewa Oliwnego) tworzą takie partie jak: Partia Demokratyczna, Partia Odbudowy Komunistycznej, Federacja Zielonych, Włoscy Socjaldemokraci, Partia Komunistów Włoskich, Włoscy Radykałowie, Włochy Wartości. Partie, które nie wchodzą w skład żadnej koalicji mają znaczenie marginalne.
Włoskie prawo umożliwia wszystkim obywatelom swobodę zrzeszania się w partie, jeżeli stosują się do metod demokratycznych, nie mogą mieć one ponadto charakteru wojskowego. Ograniczone prawa zrzeszania się mają osoby małoletnie i duchowne.