III filar współpracy w ramach UE dotyczył kwestii policyjnych i sądowych w sprawach karnych (sprawy cywilne były rozwiązywane w ramach I filaru). W ramach trzeciego filaru kraje członkowskie UE działały także w celu zwalczania przestępczości zorganizowanej (przemyt narkotyków, handel ludźmi, korupcja, terroryzm i inne), co zakładało m.in. intensyfikację współpracy policji (poprzez Europol – Europejski Urząd Policyjny).
W ramach III filaru Traktat z Maastricht przewidział trzy różnego typu działania prawne: wspólne stanowiska, wspólne działania oraz konwencje, jednak tylko trzeci (konwencje) mógł wywierać realne skutki. Pozostałe stanowiły raczej zbiór intencji i zasad współpracy. Konwencje niestety również nie sprawdziły się jako sposób działania III filaru, co wynikło z długotrwałego procesu ratyfikacyjnego, a także ograniczonego zakresu treści – wynikającego z tego, co możliwe było do zaakceptowania przez poszczególne kraje członkowskie.
Pewne zmiany wprowadził Traktat Amsterdamski w 1999 r. Wówczas doszło do ograniczenia tematyki spraw zawartych w filarze (wcześniej należały tam także m.in. kwestie imigracyjne oraz współpraca w sprawach cywilnych) oraz zmieniono narzędzia na: wspólne stanowiska (dot. sposobu postępowania UE w przypadku danej sprawy), decyzje ramowe (w celu stopniowego zbliżania przepisów poszczególnych państw), decyzje w innym celu, konwencje oraz rezolucje, uchwały i zalecenia. Instrumenty działania III także po Traktacie Amsterdamskim spotkały się jednak ze znaczną krytyką.
W związku z powyższym Traktat Lizboński wprowadził wspólne rozwiązania prawne dla wszystkich sfer współpracy (w tym także III filaru w związku ze zniesieniem podziału filarowego): rozporządzenia, dyrektywy, decyzje oraz zalecenia i opinie.