Friedrich von Hayek – biografia
Friedrich August von Hayek to laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii ( nagroda przyznana m.in. za „pionierskie badania w dziedzinie teorii pieniądza i cyklów koniunkturalnych”), przedstawiciel austriackiej szkoły ekonomii i filozof polityki. Urodził się 8 maja 1899 roku w Wiedniu, zmarł zaś 23 marca 1992 roku we Fryburgu Bryzgowijskim.
Hayek pochodził z rodziny arystokratycznej, ze strony matki spokrewniony z filozofem Ludwigiem Wittgensteinem; jego ojciec był doktorem w państwowej służbie zdrowia. W bardzo młodym wieku zaciągnął się do armii austro-węgierskiej i walczył podczas I wojny światowej na froncie włoskim. Po wojnie poświęcił się nauce i karierze akademickiej – wstąpił na Uniwersytet Wiedeński, gdzie studiował prawo, ekonomię, politologię i psychologię. Kilka lat później uzyskał tytuł doktora prawa i politologii.
Jego kariera naukowa i zawodowa bardzo szybko się rozwijała – w pierwszym okresie (lata 1923-1924) został asystentem profesora Jeremiaha Jenksa na Uniwersytecie Nowojorskim, pełni również funkcję doradcy prawno-ekonomicznego przy rządzie austriackich. W późniejszym czasie otworzył Austriacki Instytut Badań Nad Cyklami Koniunkturalnymi, którego był również dyrektorem. W 1931 przyjął propozycję posady nauczyciela akademickiego w London School of Economics i przeprowadził się do Wielkiej Brytanii, gdzie pozostał na stałe po Anschlussie Austrii w 1938 roku. Wkrótce otrzymał także obywatelstwo brytyjskie i został przyjęty do grona członków Akademii Brytyjskiej. Po II wojnie światowej wyjechał do Chicago, gdzie przez 12 lat był profesorem na uniwersytecie, w późniejszym czasie pełnił to stanowisko również na uniwersytetach w Salzburgu i we Fryburgu Bryzgowijskim.
Friedrich von Hayek – poglądy i dzieła
W pierwszym okresie swojego życia Hayek zachwycił się ideami socjalistycznymi, jednak szybko zrewidował swoje poglądy i zaczął być zwolennikiem liberalnej doktryny polityczno-gospodarczej. Hayek zasłynął jako jeden z czołowych twórców austriackiej szkoły ekonomicznej (był współtwórcą tzw. nowej szkoły wiedeńskiej), propagował zasady gospodarki rynkowej, sprzeciwiając się jednocześnie interwencjonizmowi państwowemu. Ekonomista był ponadto zdecydowanym krytykiem kolektywizmu – uważał, iż zawsze wiąże się on z władzą centralną, która jest obarczona ryzykiem zamiany w totalitaryzm. Z tego też powodu sceptycznie podchodził do ruchów socjalistycznych, jako tych, które posługują się gospodarką centralnie planowaną. W latach 20. wszedł w długą dyskusję dotyczącą kwestii efektywnego gospodarowania w ramach gospodarki centralnie planowanej. Hayek głosił, iż niemożliwa jest dokładna kalkulacja ekonomiczna co do ilości dóbr, które należy wyprodukować, by dokładnie pokryć zapotrzebowanie.
Friedrich von Hayek odnosił się do wielu dziedzin – jego poglądy nie skupiały się tylko na kwestiach ekonomicznych, wygłaszał również sądy dotyczące filozofii politycznej, prawa, psychologii czy metodologii nauk. Uznaje się go za twórcę szkoły pozytywnej krytyki demokracji.
Swoje poglądy zawarł między innymi w publikacjach: Droga do zniewolenia, Konstytucja wolności, Nadużycie rozumu, Indywidualizm i porządek ekonomiczny oraz Zgubna pycha rozumu. O błędach socjalizmu.
