Charakter narodowy – definicja, elementy, przykłady
Najprościej charakterem narodowym można nazwać „przejawy istotnych właściwości danego narodu”.
W tej definicji zawierają się trzy podstawowe elementy składające się na obraz charakteru narodowego:
1. wspólne dla znacznej części grupy narodowej cechy psychiczne,
2. wspólne dla członków grupy narodowej cechy osobowości,
3. wspólnota kultury danego kraju.
Wśród badaczy wykształciły się 2 podstawowe podejścia do kwestii charakteru narodowego:
a) normatywne – to podejście przejawia się przede wszystkim w konstruowaniu właściwości charakteru narodów zgodnie ze stanem tzw. świadomości potocznej, która z reguły odwołuje się do powszechnie funkcjonujących stereotypów narodowych.
b) empiryczne – zgodnie z tym stanowiskiem próbuje się odnaleźć pewien zbiór cech będących odzwierciedleniem obiektywnie istniejących właściwości charakteru narodowego.
Charakter narodowy w dużej mierze zależy od zmieniających się warunków historycznych, które wpływają na zaniknięcie jakiejś cechy albo wytworzenie się nowej. Przykładem może być opinia Gala Anonima o Czechach, którzy jego zdaniem są „ludem buntowniczym, chytrym, zdradzieckim, nawykłym do życia z łupów i grabieży”, zaś Rusini cechują się prostotą. Przyjmuje się z kolei, że na przykład Anglików cechuje konserwatyzm, flegmatyczność, instynkt stadny, wysokie poczucie obowiązku, lojalność.
Charakter narodowy Polaków
Charakter narodowy Polaków wykształcił się na przestrzeni wielu stuleci, konkretne zaszłości historyczne uwypukliły bądź utrwaliły pewne jego elementy.
W czasach demokracji szlacheckiej utrwaliło się kilka ważnych cech, niekoniecznie pozytywnych, były to m.in. umiłowanie wolności i równości, duma, megalomania, zawiść, popędliwość, wojowniczość, kłótliwość, tolerancyjność (w odniesieniu do religii). Jeden z anonimowych autorów w piśmie z 1830 roku uznał, iż charakter narodowy tworzą: „giętkość, żądza nowości, brak własnego zdania, chęć błyszczenia, popisywanie się wiadomościami przy niemal zupełnym ich niedostatku, naśladowanie cudzoziemców”. Jednocześnie przeciwstawiał im rozsądek, szlachetność, umiłowanie ojczyzny. Wiele osób podejmowała się opisania charakteru narodowego Polaków.
Chcąc stworzyć w miarę sensowny obraz, należałoby wymienić: skłonność do idealizowania, wspaniałomyślność, rycerskość, radosne usposobienie, romantyzm, odwagę, bohaterstwo, donkiszoterię, wierność, gościnność, upór, nerwowość, poczucie wolności i niezależności, podatność na rozwój, oddanie sprawie, fantazję, zaradność, honorowość, wierność idei, ale także krnąbrność, naiwność, pieniactwo, niecierpliwość, lekkomyślność, skłonność do pochopnej syntezy, powierzchowność, skłonność do prywaty, opozycji, podziałów i warcholstwa, słabe uzdolnienia organizacyjne, egocentryzm.
