Geneza
Inny tytuł książki Tomasza Morusa brzmi Książeczka zaiste złota i niemniej pożyteczna jak przyjemna o najlepszym ustroju państwa i nieznanej dotąd wyspie Utopii. Została napisana w 1516 roku i stanowi przedstawienie wizji idealnego państwa i systemu społecznego. W języku greckim utopia oznacza miejsce, które nie istnieje.
Najważniejsze założenia
Tomasz Morus był przeciwny skupianiu wszelkiej władzy w rękach zamożnych ludzi – według niego stanowiło to najważniejsze źródło zła w społeczeństwie. Jego propozycja polegała na równości i wspólnocie w posiadaniu majątków, a własność prywatna i pieniądz w ogóle nie powinny istnieć.
Gospodarka Utopii była oparta na rolnictwie, więc każdy mieszkaniec musiał zajmować się ziemią (z wyjątkiem tych, wybranych do pracy naukowej). Obywatele Utopii spędzali dzień według określonego przez władzę porządku pracy i odpoczynku.
Władza w Utopii
W założeniu Morusa władza stoi na czele państwa, ale nie ma mocy nieograniczonej. Władający wybierani są na całe życie, a jeśli któryś z nich przejawia skłonności tyrana – od razu jest usuwany ze stanowiska. Najważniejszą cechą władcy jest jego sympatia wśród obywateli – nie może wzbudzać ich nienawiści, nie może stosować ucisku. Powinien czynić jak najwięcej dobra, a przynajmniej unikać zła.
Obywatele w Utopii
W utopii każda rodzina miała liczyć 40 członków i niewolników, a na jej czele zawsze stoi matka i ojciec. Nad grupą 3 rodzin czuwa specjalny urzędnik (filarch). Każda osoba w rodzinie musi nosić taki sam strój (odróżnia od m.in. kobiety od mężczyzn), a obowiązki są dzielone po równo. Żaden obywatel nie posiada własności, nie istnieje rozpusta ani pijaństwo.
Prawo
Każde wykroczenie przeciw ustalonemu prawu jest odpowiednio karane i piętnowane. Każdy natomiast ma prawo pracować i korzystać z dostępnych, zdrowych rozrywek. Dla utopian praca jest obowiązkiem, a w społeczeństwie panuje powszechna równość. Władza chce uniknąć konfliktów na tle religijnym, dlatego każdy obywatel ma prawdo do wyboru wyznania.
Bohaterowie - Rafał Hytlodeusz
Głównym i w zasadzie jedynym określonym bohaterem Utopii Tomasza Morusa jest Rafał Hytlodeusz, portugalski podróżnik, który wybrał się do Nowego Świata. Dociera on do wyspy znacznie oddalonej od reszty świata. Założył ją legendarny wódz Utopos, który tworzył cywilizowany naród z dzikiego ludu. Hytlodeusz spędził na wyspie pięć lat, dokładnie obserwując panujący tam układ społeczny.