Czas i miejsce akcji
Akcja powieści Małgorzaty Musierowicz pt. „Kwiat kalafiora” rozpoczyna się w ostatni dzień 1977 roku – w sylwestrowe przedpołudnie. Podobnie jak w przypadku pozostałych książek składających się na serię znaną jako Jeżycjada, miejscem opisywanych wydarzeń jest poznańska dzielnica Jeżyce, w której mieszkają i gdzie uczęszczają do szkoły główni bohaterowie. Akcję zamyka przyjęcie urodzinowe taty Borejko, odbywające się 1 lutego 1978 roku.
Problematyka i motywy
Głównym wątkiem powieści jest konieczność nagłej przemiany z beztroskiej nastolatki w odpowiedzialną panią domu, przed którą postawiona zostaje główna bohaterka, Gabrysia Borejko. Dotąd domem zajmowała się opiekuńcza i doskonale zorganizowana mama, a jej niespodziewany pobyt w szpitalu pokazuje najstarszej córce ogrom obowiązków, z jakimi kobieta musi zmagać się na co dzień. Kilkutygodniowa nieobecność mamy w domu staje się motywacją do postawienia bardzo zdecydowanego kroku w dorosłość, w którym Gabrysi pomagają przyjaciele.
Motyw przyjaźni został tutaj wzbogacony o niecodzienny pomysł młodzieży polegający na wysyłaniu tzw. Eksperymentalnego Sygnału Dobra – ma on polegać na uśmiechaniu się do przypadkowych przechodniów i udzielaniu pomocy nawet tam, gdzie nikt tego nie oczekuje. W tymże wątku autorka powieści zawarła swoje refleksje na temat szarej, smutnej rzeczywistości schyłkowego PRL-u, w którym ludzie są niemili i pozostają względem siebie nieufni. Uśmiechy wysyłane przez młodych ludzi bardziej dziwią i niepokoją przechodniów niż zachęcają ich do rozprzestrzeniania dobra, a idea kółka ściąga wreszcie na głowy jego założycieli oskarżenia o działalność przestępczą. W takiej rzeczywistości przyjaźń okazuje się jedyną ucieczką od smutnego i nieprzychylnego świata zewnętrznego.
Podobnie jak w pozostałych tomach Jeżycjady, i tu jednym z wątków przewodnich jest motyw pierwszej miłości młodej bohaterki. Nie jest to miłość prosta, ani bajkowa, rodzi się bowiem na wielkim rozczarowaniu Gabrysi osobą Janusza Pyziaka, którego demaskuje jako niezbyt finezyjnego podrywacza. Wzajemne niezrozumienie dwojga bohaterów ustępuje w końcu miejsca tlącemu się w nich uczuciu, stając się tym bardziej cennym, iż nie przyszło łatwo i okazało się wymagającym dla obu stron. W tle uczucia Gabrysi i Janusza rozgrywają się również historie fascynacji Anieli i Robrojka, jak i neurotycznej Idy zakochanej w niejakim Klaudiuszu.