Geneza
Najbardziej tajemnicza i kontrowersyjna księga Nowego Testamentu, nasycona symboliką, zawierająca sugestywną wizję końca świata, została napisana w II wieku n.e. Za jej autora uważa się św. Jana, ukochanego ucznia Jezusa, który jako ostatni pozostał z grona dwunastu apostołów. Miał on doświadczyć objawienia, które szczegółowo opisał w Apokalipsie.
Księga nie została spisana w jednym czasie – tworzona była fragmentami, ostatnie prac nad tekstem przypadły najprawdopodobniej na ostatnie dni życia autora. Według niektórych badaczy hipoteza o autorstwie św. Jana nie jest prawdopodobna, według tych interpretacji twórcą dzieła miałby być jeden z uczniów apostoła.
Czas i miejsce akcji
Miejscem akcji jest przyszłość, w której niebo otworzy się nad ziemią, a Bóg będzie sądzić żywych i umarłych. Nastąpią wydarzenia, które ukarzą bałwochwalców, wyznawców zła i wątpiących w Boga, zaś ci, którzy są mu wierni, zostaną wywyższeni. Ziemią będzie targał gniew Boży, odbędzie się walka dobra ze złem i ostatecznie dobro zwycięży, i nastąpi Królestwo Boże, któremu panowania nie będzie końca.
Czas akcji jest bliżej nieokreślony – wizja jest wizją przyszłości i ukazuje losy świata, jakie nastąpią na jego końcu. Obejmuje kilka ostatnich miesięcy, w których na ziemię spadną różne kataklizmy, odbędzie się walka dobra ze złem, niewierni i bluźniercy zostaną pokarani, odbędzie się też Sąd Ostateczny, a na koniec nastąpi Królestwo Boże.
Nawiązania w literaturze:
Motywy apokaliptyczne w literaturze:
Z. Herbert, „U wrót doliny”
Z. Krasicki, „Nie-boska komedia”
A. Mickiewicz, „Dziady cz. III”
J. Kasprowicz, „Hymny”
T. Konwicki, „Mała apokalipsa”
U. Eco, „Imię róży”
Motywy apokaliptyczne w malarstwie:
Michał Anioł, „Sąd Ostateczny”
H. Memling, „Sąd Ostateczny – tryptyk”
El Greco, „Otwarcie piątej pieczęci Apokalipsy”
S. Dali, „Chrystus z Apokalipsy św. Jana
H. Dürer, „Sąd Ostateczny”, „Bestia z dwoma rogami jak Baranek”, „Nowa Jerozolima” (grafiki)
P. P. Rubens, „Sąd Ostateczny
P. Bruegel, „Triumf śmierci”
Motywy apokaliptyczne w muzyce:
P. Rubik, Z. Książek „Psalm apokaliptyczny”
H. Berlioz „Symfonia Fantastyczna”
F. Liszt „Totentanz” (tłum. Taniec umarłych)
Dies irae – temat z chorału gregoriańskiego