Ofiarność i bezkresna miłość do swoich braci – te dwie wartości determinują postępowanie Elizy, księżniczki wypędzonej z rodzinnego zamku przez złą macochę. Dziewczynka ukochała swoich dwunastu braci do tego stopnia, że zniosła dla nich niezwykle ciężką próbę – milcząc, utkała z pokrzyw palących jej dłonie niczym ogień jedenaście rycerskich koszulek. Tylko w ten sposób mogła wyzwolić ich od czarów, które sprawiały, że chłopcy zamieniali się w łabędzie.
Dzięki silnej wierze w Boga dziewczynka dzielnie znosi kolejne próby i nawet w obliczu czekającej ją śmierci nie popada w rozpacz, ale z zawziętością i wiarą kontynuuje rozpoczętą pracę. Wie, że Stwórca udzieli jej wsparcia i pomoże pokonać wszelkie przeciwności. Ostatecznie Elizę spotyka wielka nagroda – nie tylko odzyskuje ukochanych braci, ale także staje się żoną wielkiego i dobrego króla.
Baśń Andersena pokazuje więc, jak wiele w życiu można zyskać za sprawą wytrwałości i miłości. Ostrzega ona także przed nadmiernym zawierzeniem innym ludziom i bezkrytycznym przyjmowaniem ich zdania. Taki błąd popełnia król, chociaż tak naprawdę nie wierzy do końca w to, że jego ukochana jest czarownicą. Na szczęście wszystkim udaje się uniknąć przykrych konsekwencji zaufania domysłom arcybiskupa.