Austeria - problematyka

W „Austerii” Stryjkowski utrwala świat żydowskiej obyczajowości i wierzeń. „Wszyscy Żydzi są do siebie podobni. Jak żaden inny naród. Ja nie jestem inny od innych Żydów” – stwierdza Tag. Żydowska społeczność „Austerii” nie jest jednak jednorodna. W karczmie spotykają się pobożni chasydzi i zeświecczeni Żydzi z miasteczka, a wśród nich – przedstawiciele lokalnej inteligencji i rzemieślnicy, ludzie bogaci i mniej zamożni, kultywujący tradycje i tacy, którzy porzucili obyczaje swych ojców.

Obserwuje się postępujący rozkład więzi religijnych, poszukiwanie nowej tożsamości w zmieniającym się świecie. Ludzkie pragnienia wykraczają daleko poza granice określone prawem sformułowanym w Piśmie. Pochodzący ze zlaicyzowanej rodziny Bum sieje zgorszenie, jawnie zalecając się do młodziutkiej Asi. Pritsch niechętnie przystępuje do wspólnej modlitwy. Chasydzi nie szanują czasu żałoby. Blanka Kramer jest skłonna oddać się nowo poznanemu huzarowi. Siostra karczmarza przyjęła sakrament chrztu. Taga i gojkę Jewdochę łączą intymne stosunki, a romans ten rozpoczął się jeszcze za życia żony starego Żyda.

Mimo tego zróżnicowania kulturalnego, duchowego i materialnego Żydzi u Stryjkowskiego pozostają odrębną społecznością - „Świat został podzielony od stworzenia na Żydów i na gojów.” Poza pochodzeniem łączy ich także niepewność jutra i strach przed zbliżającym się zagrożeniem – „Najwyższy na świecie i głośno w bóżnicach od skruchy, i gęsto w domach modlitwy od żalów. Nawet ci, co trzymają się żydostwa na włosku, adwokaci i lekarze (...) czują niepokój w sercu.”

Na treść powieści składają się opisy obrzędów religijnych – i tych odprawianych w bożnicach (m.in. obszerny opis liturgii święta Jom-Kippur), i domowych rytuałów (modły, stawianie szałasu w Sukkot, czuwanie przy ciele zmarłego) oraz przypowieści, teksty psalmów i modlitw.

Na szczególną uwagę zasługuje problematyka mesjańska. Na nadejście Mesjasza biernie oczekują chasydzi, wierząc, że uwolni ich od zła:

Przyjdzie dzień - chasyd z jednym ramieniem wyższym zatrąbił nosem - przyjdzie dzień, nie bójcie się. Mesjasz czeka przed bramą Rzymu. Naprzód będzie wojna i siedem młodych gwiazd zniszczy jedną wielką gwiazdę, i przez czterdzieści dni słup ognia będzie się unosił nad ziemią razem z Mesjaszem, i Bóg włoży Mesjaszowi koronę, którą Sam nosił, kiedy Żydzi przechodzili przez Morze Czerwone, i słup ognia opadnie, i nastanie ciemność, i wszyscy źli Żydzi wymrą, jak wymarli wszyscy na pustyni po wyjściu z Egiptu, potem zrobi się jasność i odkryje się wielka tajemnica. I to już będzie wyzwolenie - odetchnął zmęczony chasyd o jednym ramieniu wyższym.

Inaczej ten problem postrzega Tag. Stary Żyd, który wprawdzie zaprzestał uczęszczania do bożnicy i czytania Tory, świadomy wszystkich swych ułomności, często podejmuje dyskusję z Bogiem: „(…) powiem Ci na ostatek: Ty jesteś Nieśmiertelny, Ty jesteś samym tylko Duchem, cóż więc możesz wiedzieć o śmiertelnym ciele? Nabierz trochę ciała ludzkiego, nabierz trochę cieczy ludzkich, a może zrozumiesz, że nosić w sobie przez całe życie śmierć i starość to nie mieć nic do stracenia.”

Tag doskonale zdaje sobie sprawę z zagrożenia, które niesie ze sobą wojna: "Niech mi się zdaje, że to Sądny Dzień. Bo to jest Sądny Dzień, prawdziwszy od prawdziwego.” Nawet w tych trudnych chwilach, gdy świat opanowuje chaos, stoi na straży wiary i obyczajów. Jak ojciec czuwa przy ciele zmarłej Asi, napomina chasydów, by uszanowali żałobę, przerywa schadzkę Blanki i huzara. I jako jedyny postanawia przeciwstawić się złu – podejmuje próbę zapobieżenia dalszym tragediom, by żadna niewinna istota (jak zastrzelona Asia i powieszony niesłusznie Bum) już więcej nie ucierpiała. Choć to czyn heroiczny, raczej skazany jest na porażkę, z czego karczmarz doskonale zdaje sobie sprawę. Nie bez powodu przecież powierza sprawy gospodarcze oraz bezpieczeństwo najbliższych w ręce Jewdochy, a przed spotkaniem z komendantem przywdziewa sobotni chałat (jak jego ojciec przed śmiercią) oraz odmawia ostatnią modlitwę.

Polecamy również:

  • Austeria - plan wydarzeń

    1. Pożegnanie rekrutów. 2. Rozmowy w austerii poświęcone polityce. Więcej »

  • Austeria - streszczenie

    Zbliża się jesień. W związku z wybuchem wojny w mieszkańcach małego galicyjskiego miasteczka narasta niepokój. Krążą przerażające opowieści o okrucieństwie Kozaków. Wrogie wojsko jest coraz bliżej.  Więcej »

  • Austeria - bohaterowie

    Tag to blisko siedemdziesięcioletni Żyd, właściciel (jak jego dziad i ojciec) austerii, która słynie w okolicy z dobrego mleka polecanego nawet przez lekarzy. Więcej »

  • Austeria - opracowanie, czas, miejsce akcji, motywy, wątki

    CZAS I MIEJSCE AKCJI Areną zdarzeń w powieści Stryjkowskiego staje się karczma starego Taga, stojąca nieopodal niewielkiego galicyjskiego miasteczka na pograniczu Austro-Węgier i Rosji, zamieszkanego w połowie przez gojów, w połowie przez Żydów. Więcej »

  • Austeria - ekranizacja, film - Jerzy Kawalerowicz

    O filmie „Austeria” w reżyserii Jerzego Kawalerowicza miała swoją premierę 28 marca 1983 r. Scenariusz powstał na podstawie powieści Juliana Stryjkowskiego, dzięki współpracy autora powieści, Tadeusza Konwickiego oraz Jerzego Kawalerowicza. Pierwotny plan zakładał realizację filmu w 1967 roku,... Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 2 + 4 =
Ostatnio komentowane
supa
• 2024-12-05 14:20:12
ess
• 2024-12-04 18:43:47
Ciekawe i pomocne
• 2024-12-03 20:41:33
nie jaja nie
• 2024-11-30 20:37:38
pragnę poinformować iż chodziło mi o schemat obrazkowy lecz to co jest napisane nie j...
• 2024-11-28 16:29:46