Alegoria literacka to postać, przedmiot lub fabuła, która poza znaczeniem dosłownym ma sens przenośny (metaforyczny). Alegoria tym różni się od symbolu, że ma jednoznaczne i stałe znaczenie (np. kobieta z zamkniętymi oczami i wagą w ręce jest alegorią sprawiedliwości). Alegoryczność jest zatem sposobem przedstawiania rzeczywistości, który polega na prezentowaniu prawdziwego sensu w sposób zawoalowany, np. postacie zwierzęce uosabiają pewne cechy lub charaktery ludzkie. Tego typu obrazy wykorzystywane są często przez twórców bajek. Bajka to krótki utwór, najczęściej wierszowany i żartobliwy, który zawiera morał, czyli pouczenie. Jednym z najwybitniejszych twórców bajek w literaturze polskiej jest Ignacy Krasicki, twórca epoki oświecenia.
Alegoryczność i jej znaczenie w literaturze na przykładzie bajek Ignacego Krasickiego
Ignacy Krasicki często posługiwał się alegorią, kiedy wskazywał i piętnował ludzkie przywary. Bajka „Dąb i małe drzewka” opisuje zazdrość małych drzewek, które rosną w cieniu wielkiego dębu. Drzewka bardzo chciałyby dorównać wielkością i majestatem wspaniałemu drzewu, które daje cień i schronienie wielu istotom. Pewnego razu do lasu przyszli drwale i zaczęli ścinać wielki dąb. Niewdzięczne drzewka cieszyły się z tego powodu. Potężne drzewo upadło, łamiąc konarami małe drzewka. Utwór ten w alegoryczny sposób przedstawia relację między pokoleniami. Pomiędzy młodymi i starszymi ludźmi często wybucha tzw. konflikt pokoleń, który wynika z odmiennych zdań i poglądów na wiele tematów. Młodzi ludzie chcą dorównać osiągnięciom swoich rodziców. Czują się niekiedy przytłoczeni oczekiwaniami reprezentantów poprzednich pokoleń. Bajka „Dąb i małe drzewka” mówi też o braku szacunku do autorytetów. Każdy z nas potrzebują wzorów do naśladowania, czyli ludzi, od których można się uczyć życia. Krasicki uważa, że autorytetów nie należy szargać. Nie powinniśmy cieszyć się z upadku wielkich ludzi, ponieważ ich klęska pociąga za sobą negatywne konsekwencje dla innych. Bajka ta przedstawia też w alegoryczny sposób uniwersalną przestrogę przed zazdrością i zawiścią. Autor przypomina, że nikomu nie powinno się źle życzyć, a satysfakcja z cudzego nieszczęścia jest zła. Społeczeństwo jest jednym wielkim organizmem, dlatego problemy jednego człowieka mogą wpłynąć też na innych. Dąb i małe drzewka są więc alegorycznym przedstawieniem ludzi, którzy nie potrafią się ze sobą porozumieć.
Alegoryczność i jej znaczenie w literaturze na przykładzie „Folwarku zwierzęcego” George’a Orwella
Akcja powieści rozgrywa się na farmie, a jej bohaterami są zwierzęta należące do pewnego rolnika. Z czasem zwierzęta hodowlane postanawiają przepędzić człowieka i objąć władzę nad folwarkiem. Przywódcą zwierzęcej gromady zostaje knur o imieniu Napoleon. Zwierzęta spisują zasady, według których wszyscy mają postępować. Podstawową ideą staje się równość wszystkich zwierząt. Z biegiem czasu świnie zaczynają łamać kolejne zasady i coraz bardziej upodabniają się do znienawidzonych ludzi. „Folwark zwierzęcy” w alegoryczny sposób przedstawia przebieg rewolucji komunistycznej i powstanie Związku Sowieckiego.