Bajka to krótki utwór, który w alegoryczny sposób przedstawia cechy i charaktery ludzi. Gatunek ten wywodzi się ze starożytności. Najsłynniejszym bajkopisarzem starożytnej Grecji był Ezop. Twórca ten wyśmiewał ludzkie wady i złe nawyki, przedstawiając je pod postacią zwierząt. Bajki nie są utworami skierowanymi do dzieci. Zawierają wiele ukrytych sensów i refleksji na tematy egzystencjalne i filozoficzne. Twórcy próbowali za pomocą bajek ukazać prawdę o ludzkiej naturze. Cechą charakterystyczną bajki jest morał, czyli pouczenie. Gatunek ten stał się bardzo popularny w oświeceniu. Pisarze oświeceniowi chętnie posługiwali się bajką ze względu na jej zwięzłą formę i dydaktyczny charakter. Najwybitniejszym twórcą bajek w literaturze polskiej jest Ignacy Krasicki.
Bajki jako opowieści o prawach rządzących światem na przykładzie bajek Ignacego Krasickiego
Ignacy Krasicki w swoich bajkach trafnie komentował zasady rządzące światem. Bajka „Dwa psy” ukazuje rozmowę mopsa i kundla. Zdziwiony kundel, który marznie na mrozie, pyta grzejącego się w domu mopsa, dlaczego ich sytuacja jest tak skrajnie odmienna. Mops odpowiada kundlowi, mówiąc: „ty służysz, ja bawię”. Ta bajka zawiera gorzkie, ironiczne przesłanie. Ten, kto wykonuje pożyteczną pracę, jest w gorszej sytuacji niż ci, którzy są tak naprawdę bezużyteczni dla społeczeństwa. Szczególnie wyraźnie widać to we współczesności. Kluczowe dla funkcjonowania państwa i społeczeństwa zawody są słabo opłacane. Największy sukces finansowy odnoszą celebryci, czyli ci, którzy „bawią”. Krasicki nie odwołuje się tylko do sfery materialnej. „Dwa psy” to utwór o wdzięczności i potrzebie docenienia drugiego człowieka. Często nie zauważamy ludzi, którzy są naprawdę ważni w naszym życiu, ponieważ przyzwyczailiśmy się do ich obecności. Dopiero kiedy ich zabraknie, dostrzegamy, jak bardzo byli potrzebni. Krasicki przypomina więc, że trzeba okazywać wdzięczność innym ludziom. Szczególnie ważne jest docenianie tych, którzy towarzyszą nam całe życie, np. naszych bliskich. Bajka „Dwa psy” zawiera też sugestię, żeby nie zazdrościć innym sukcesów. Szczęście leżącego na poduszce mopsa jest bowiem pozorne. Prawdziwą satysfakcję mają ludzie czyniący dobro i wykonujący pożyteczne zajęcia. Krasicki chce jednak pokazać, że prawa rządzące światem są okrutne i często niesprawiedliwe, a ludzka natura jest pełna wad i ułomności, z którymi wszyscy musimy się zmagać.
Bajki jako opowieści o prawach rządzących światem na przykładzie bajek Adama Mickiewicza
Bajka „Chłop i żmija” opowiada litościwym człowieku, który znalazł na polu zmarzniętą, zdychającą żmiję i postanowił ją uratować. Ułożył ją koło pieca i ogrzał. Kiedy żmija ocknęła, zaczęła kąsać i atakować swojego wybawcę. Zaskoczony chłop zabił niewdzięcznego gada. Bajka Mickiewicza przedstawia smutną prawdę o świecie – wyświadczone innym dobro czasem nie zostaje docenione. Poeta konstatuje jednak, że niewdzięcznik też ponosi karę, a jego koniec jest marny.