Linia brzegowa Afryki jest słabo rozczłonkowana. Jej długość wynosi ok. 30,5 tys. km.
Średnia wysokość Afryki wynosi 657 m n.p.m.
Najniższy punkt Afryki znajduje się w depresji nad Jez. Asal (153 m p.p.m.), w północno-wschodniej Afryce. Najwyższym punktem jest wierzchołek Kibo góry Kilimandżaro (5 895 m n.p.m.).
W Afryce przeważają rozległe wyżyny – najwyższe z nich to:
- Wyżyna Abisyńska (najwyższe wzniesienie Ras Dashan – 4 620 m n.p.m.),
- Wyżyna Wschodnioafrykańska (przecięta dolinami ryftowymi Wielkich Rowów Afrykańskich, z którymi związane są czynne i wygasłe wulkany – Nyiragongo, Karisimbi, Meru, Góra Kenia – 5 199 m n.p.m., Kilimandżaro – 5895 m n.p.m. i innymi),
Pomiędzy wyżynnymi płaskowyżami wykształciły się nieckowate zagłębienia:
- Kotlina Kalahari,
- Kotlina Kongo (największa – o powierzchni ok. 3 mln km2),
- Kotlina Czadu,
- Kotlina Górnego Nilu,
- Kotlina Zachodniosaharyjska,
- Kotlina Środkowego Nigru.
Ogólnie wyżynne i nieckowate ukształtowanie Afryki związane jest z jej budową geologiczną – jej podłoże budują przede wszystkim tarcze i platformy prekambryjskie.
Młodsze góry fałdowe i zrębowe (z orogenezy hercyńskiej i alpejskiej) powstały na północnym krańcu Afryki (Atlas, najwyższy szczyt Tubkal - wysokość 4 165 m n.p.m.)
i południowym końcu Afryki (Góry Smocze, najwyższy szczyt Thabana Ntlenyana – wysokość 3 482 m n.p.m.).
Inne obszary górsko-wyżynne Afryki to: saharyjskie masywy górskie: Ahaggar i Tibesti oraz pasmo Adamawa w Afryce Równikowej.
W Afryce występują wszystkie strefy klimatów gorących – począwszy od klimatów równikowych, przez klimaty zwrotnikowe, aż po klimaty podzwrotnikowe. Strefy te są rozmieszczone symetrycznie względem równika. Powoduje to, że przebieg roczny pogody w części Afryki na północ od równika jest odwrotny do tego na południe od równika (np. w Zambii najwyższe temperatury powietrza i najwyższe opady rejestrujemy w styczniu, zaś w Sudanie w lipcu).
Oprócz wysokości Słońca nad horyzontem (zmiennej w przebiegu rocznym) o warunkach klimatycznych krajów Afryki decyduje cyrkulacja atmosferyczna (w obrębie międzyzwrotnikowej cyrkulacyjnej komórki Hadleya), z zenitalnym (kąt padania promieni słonecznych = 90°) położeniem Słońca związana jest strefa zbieżności pasatów i deszczy zenitalnych (pora deszczowa). Wieją zaś one z kierunku północno-wschodniego (półkula północna) i południowo-wschodniego (półkula południowa) od strefy osiadania powietza w wyzach zwrotnikowych. Dodatkowo w rejonie Zatoki Gwinejskiej i w Afryce Wschodniej (od Somalii do Mozambiku) obserwujemy wpływ zmiennej sezonowo cyrkulacji monsunowej (wpływa na reżim opadów). Wyraźnie widoczny jest też wpływ prądów morskich na klimat – zwłaszcza prądów chłodnych (prąd kanaryjski i prąd benguelski). Wiąże się z nimi powstanie pustyni nadbrzeżnych (m.in. Pustyni Namib), występowanie niższych niż by to wynikało z szerokości geograficznej temperatur powietrza oraz częstego występowania mgły. W południowej części Oceanu Indyjskiego występują cyklony tropikalne.
Za najcieplejsze zamieszkane miejsce na świecie uważane jest osada Dallol na pograniczu Etiopii i Erytrei. Zarejestrowane tam w latach 60.tych XX wieku temperatury powietrza wynosiły średnio w roku powyżej 33°C (w Polsce średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7-9°C).
Najwyższe temperatury powietrza w lipcu występują na zachodniej Saharze (średnio powyżej 35°C – skrajne wartości powyżej 50°C). W styczniu najcieplejsze są obszary na południe od Sahary (od Ghany, przez Kotlinę Czadu, Sudan Południowy, aż po niziny Somalii) oraz wschodnie wybrzeża kontynentu (średnio powyżej 28°C).
Najniższe temperatury