Rozmieszczenie gleb strefowych nawiązuje do stref klimatycznych i roślinnych Ziemi. Skała macierzysta ma mniejsze znaczenie w procesie ich tworzenia, mogą powstawać na róznym podłożu.
Należą do nich:
- gleby strukturalne i poligonalne (cryosols), gleby tundry i pustyni polarnej, z płytko zalegającą wieloletnią zmarzliną, obserwujemy w nich często sortowanie mrozowe materiału mineralnego, zwykle płytkie i kwaśne, czasami oglejone;
- bielice (podzols), w których zachodzi proces bielicowania, polegający na wypłukiwaniu z górnej części profilu gleby (poziom eluwialny – wymycia, pozostaje w nim biały kwarc) produktów rozkładu minerałów takich jak tlenki i wodorotlenki glinu i żelaza i inne oraz wytrącaniu ich poniżej - w środkowej części profilu (poziom iluwialny - wmycia), mają kwaśny odczyn roztworu glebowego i małą zawartość próchnicy (2-3%), są typowe dla klimatu umiarkowanie chłodnego i biomu tajgi (chłodno i wilgotno), są to gleby ubogie;
- gleby płowe (luvisols), w których zachodzi proces przemywania, polegający na wymywaniu górnej części profilu glebowego cząstek iłu bez ich chemicznego rozkładu i osadzenie ich w poziomie iluwialnym, powstają najczęściej na utworach pylastych i są lekko kwaśne;
 |
| Bielica; autor: Richard Hartnup, źródło: wikipedia.org |
- gleby brunatne (cambisols), w których zachodzi proces brunatnienia, polegający na rozkładzie glinokrzemianów minerałów pierwotnych, powstałe z wietrzenia produkty łączą się z próchnicą i tworzą razem brązową lub brazowo-żółtą otoczkę wokół ziaren mineralnych, zwykle są to gleby kwaśne i zasobne w próchnicę, gleby brunatne (oraz gleby płowe) rozwijają się w klimacie umiarkowanie ciepłym oceanicznym i przejściowym pod lasami liściastymi i mieszanymi;
- czarnoziemy (chernozems), o odczynie lekko kwaśnym, powstałe w klimacie umiarkowanym kontynentalnym, w strefie stepowej, nieco obniżone opady w połączeniu z dużą dostawą martwej materii organicznej powodują, że rozkład materii organicznej nie jest w nich tak silny, jak w glebach brunatnych, czy bielicowych, to zapewnia im dużą zawartość próchnicy (do 20%) i miąższy (powyżej 40 cm) poziom próchniczy, bogate w związki wapnia i magnezu, intensywnie wykorzystywane rolniczo;
- szare gleby leśne (phaeozems), występujące w obszarze lasostepu, pomiędzy strefą gleb bielicowych i czarnoziemów,
- gleby kasztanowe (kastanozems), powstałe pod suchymi stepami, o mniejszej zawartości próchnicy niż czarnoziemy, o ciemnobrunatnej barwie poziomów powierzchniowych wywołanej przez związki żelaza i z akumulacją węglanów i gipsu na pewnej głębokości;
 |
| Czarnoziem; autor: United States Department of Agriculture, źródło: wikipedia.org |
- gleby brązowe i szaro-brązowe (cynamonowe – zaliczane do cambisols), typowe dla klimatu ciepłego, podzwrotnikowego, okresowo suchego (typ śródziemnomorski), często na podłożu wapiennym,
- buroziemy i szarobure gleby pustyń i półpustyń (arenasols), o małej zawartości próchnicy glebowej, odczynie alkalicznym (zasadowym) i dużej zawartości węglanów w całym profilu gleby;
- gleby cynamonowo-czerwone i czerwonobure (lixisols) – silnie zwietrzałe gleby sawann, na podłożu bazaltowym w tej strefie tworzą się pękające czarne ziemie tropikalne (vertisols), zbudowane z minerału ilastego (montmoryllonit), tzw. gleby bawełniane;
- czerwonoziemy i żółtoziemy, w tym gleby laterytowe (zaliczane obecnie do plinthosols, ferralsols, alisols, nitisols, acrisols) strefy lasów tropikalnych i subtropikalnych i sawann, silnie kwaśne, w związku z wysokimi temperaturami i często wysokimi opadami cechują się małą zawartością próchnicy, występuje w nich intensywne wietrzenie chemiczne i koncentracja związków żelaza i glinu w górnych częściach profilu glebowego, barwa zależy od stopnia uwodnienia związków glinu i żelaza.