Egipt – Arabska Republika Egiptu
TERYTORIUM I LUDNOŚĆ PAŃSTWA
Powierzchnia: 1 002 tys. km2 (12. pod względem wielkości państwo Afryki).
Liczba ludności (2010 r.): prawie 84,5 mln mieszkańców (2. pod względem liczby ludności państwo afrykańskie, najludniejsze państwo arabskie);
Gęstość zaludnienia: średnio 84,3 osoby/km2, skupiona w dolinie i delcie Nilu i oazach;
Kraj charakteryzuje dodatni przyrost naturalny (2009 r.): +18,4‰, i ujemne saldo migracji (szacuje się, ze ok. 2,7 mln Egipcjan mieszka za granicą – gł. w krajach arabskich nad Zat. Perską);
Ludność Egiptu jest znacznie młodsza niż Polski – osoby w wieku do 19 lat stanowią 41% populacji kraju, a powyżej 64 – 5,7% (w Polsce odpowiednio: 21,5% i 13,6%), problemem jest wysokie bezrobocie wśród ludzi młodych;
Grupy etniczne: ludność Egiptu w ogromnej większości jest arabskojęzyczna, obok muzułmanów (głównie sunnitów), którzy stanowią 90% Egipcjan liczną (ok. 9% ludności) są przedstawiciele lokalnego kościoła koptyjskiego (nie jest to kościół prawosławny – tylko monofizycki, zakłada istnienie tylko jednej, boskiej natury Chrystusa). W oazach Siwa i Gara blisko granicy z Libią zamieszkuje kilkadziesiąt tysięcy Berberów saharyjskich mówiących językiem Siwi, w dolinie Nilu zaś ciemnoskórzy Nubijczycy.
Egipt to ważne centrum islamu – medresa (szkoła religijna) przy meczecie Al-Ahzar w Kairze jest najsłynniejszą uczelnią w świecie islamu. Duże znaczenie w kraju (obecnie jako opozycja) mają islamistyczne ugrupowania polityczne z Bractwem Muzułmańskim na czele. Czasami podejmują one akcje terrorystyczne wymierzone w turystów zagranicznych.
Stolicą Egiptu jest Kair (jego zespół miejski liczył w 2009 roku prawie 17,8 mln mieszkańców, a samo miasto ponad 6,7 mln mieszkańców). Założony został w roku 969 jako siedziba szyickiej dynastii Fatymidów, która opanowała wtedy Egipt i rządziła nim przez prawie 200 lat.
Inne duże miasta Egiptu to: Aleksandria na M. Śródziemnym (założona przez Aleksandra Wielkiego, stolica Egiptu aż do podboju arabskiego) - liczba ludności >4 mln, Giza – liczba ludności około 2,9 mln mieszkańców, Szubra al-Chajma (>1 mln mieszkańców) – Szubra al-Chejma i Giza wchodzą w skład aglomeracji kairskiej, Port Said i Suez.
Ludność miejska stanowi w Egipcie ponad 43% ogółu ludności kraju (znacznie mniej niż w Polsce).
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE
Egipt ma dostęp do dwóch mórz – Morza Śródziemnego na północy i Morza Czerwonego na wschodzie (2 zatoki tego morza: Zatoka Sueska i Zatoka Akaba otaczają Płw. Synaj, który stanowi jedyny region Egiptu zlokalizowany w Azji, w latach 1967-1982 okupowana przez Izrael).
Przesmyk Sueski oddzielający Afrykę od Azji przecięto w latach 1859-1869 Kanałem Sueskim o długości 163 km (łączy Morze Śródziemne z Morzem Czerwonym skracając drogę z Europy do Indii). Kanał wykorzystał wody Jeziora Krokodyli oraz Wielkiego i Małego Jeziora Gorzkiego.
Egipt jest krajem przeważnie nizinnym i wyżynnym. Górzysta jest południowa część Płw. Synaj, gdzie znajduje się najwyższy szczyt kraju – Góra Świętej Katarzyny (o wysokości 2 696 m n.p.m.). Najniżej położona jest depresja w północno-zachodniej części kraju (Al-Kattara o wysokości 133 m p.p.m.).
Większą część Egiptu pokrywa pustynia – Sahara i jej części: na zachód od doliny Nilu Pust. Libijska (w Egipcie określana nazwą Pustynia Zachodnia), na wschód od Nilu Pust. Arabska, na południu Egiptu Pust. Nubijska. Do większych oaz należy Fajum, zasilana przez wody artezyjskie.
Klimat Egiptu jest przeważnie zwrotnikowy suchy – z niewielkimi opadami (na południe od Kairu kilka-kilkadziesiąt mm rocznie) oraz średnią temperaturą lipca osiągającą 32°C (maksymalnie do 43°C nad morzem Czerwonym). W delcie Nilu opady są wyższe – w Aleksandrii suma roczna opadów wynosi prawie 200 mm (z typową dla klimatu typu śródziemnomorskiego przewagą opadów zimowych). Wiosną wieje suchy pustynny wiatr chamsin.
Przecinający Egipt Nil jest więc w granicach tego kraju rzeką tranzytową (zasilaną poza obszarem Egiptu). Wybudowano na niej w latach 1964-71 Wielką Tamę Asuańską, dzięki której powstało sztuczne Jezioro Nasera, o powierzchni ok. 5,25 tys. km2. Kontynuacją projektów irygacyjnych jest budowa Kanału Szajch Zajid ukończona w latach 90.tych XX wieku. Dostarcza on dzięki potężnej stacji pomp wodę z Jeziora Nasera do oazy Charga i sąsiednich w południowo-zachodnim Egipcie. Dzięki wodzie tej powstały sztuczne zbiorniki wodne – Jeziora Toszka.
Przyroda ożywiona Egiptu to z jednej strony gatunki wodne – związane z doliną i deltą Nilu (oraz występującymi tam słodkimi i słonymi jeziorami i bagnami), z drugiej zaś strony gatunki pustynne. Wiele dawniej występujących gatunków wodnych na skutek presji człowieka zniknęło z tego obszaru (np. krokodyle nilowe i hipopotamy). Bogate jest życie morskie – wzdłuż wybrzeży Morza Czerwonego ciągną się rafy koralowe.
GOSPODARKA
PKB Egiptu w 2010 roku wyniósł prawie około 215 mld dolarów amerykańskich (ponad 2 razy mniej niż PKB Polski), a w przeliczeniu na 1 mieszkańca (wg parytetu siły nabywczej) 6 180 dolarów amerykańskich (jeden z najwyższych w Afryce). Gospodarka egipska jest trzecią pod względem wielkości pod względem wielkości PKB w Afryce (po gospodarce RPA i Nigerii). Gospodarka Egiptu była w przeszłości silnie scentralizowana (zwłaszcza za rządów Gamala Adela Nasera).
Egipt w Starożytności i w Średniowieczu był ważnym centrum produkcji żywności (zbóż). Umożliwiły to żyzne gleby (mady zasilane w biogeny przez coroczne wylewy Nilu) oraz ciepły klimat (pozwala na 3 zbiory rocznie). Po wybudowaniu Wielkiej Tamy Asuańskiej dostawa biogenów została przerwana i Egipt musi nawozić swoje pola.
Rolnictwo Egiptu – wytwarzające ponad 13% PKB, zapewniające ponad 15% wpływów z eksportu i zatrudniające około 30% pracujących – jest bardzo ważnym działem gospodarki kraju. Rolnictwo ma jednak różny charakter – jest to zarówno rolnictwo tradycyjne (nomadyczne pasterstwo i uprawa roli oparta na pracy licznych rąk ludzkich), jak i zmechanizowane rolnictwo towarowe. Duże znaczenie ma sztuczne nawadnianie – problemem są duże straty wody na parowanie i zasolenie gleb.
Egipt jest ważnym producentem pszenicy (1,1% produkcji światowej w 2010 roku), ryżu i kukurydzy, roślin strączkowych (grochu, soczewicy), oleistych (oliwek, sezamu, orzeszków ziemnych), cukrodajnych (trzcina cukrowa – 0,9% produkcji światowej), bawełny (0,6% światowej – bawełna egipska jest bardzo ceniona ze względu na dużą długość włókna oraz warzyw (np. cebuli – 3% zbiorów światowych, pomidorów – 6% zbiorów światowych) i owoców (1. miejsce w zbiorach daktyli). Hodowane są bydło i drób.
Znaczenie ma też połów ryb, korali, pereł i gąbek.
W ostatnim dziesięcioleciu wzrosło wydobycie ropy naftowej (25, mln ton w 20120 roku - 0,8% produkcji światowej) i gazu ziemnego (2% produkcji światowej) w Egipcie (nad Zat. Sueską, na Płw. Synaj i na Pust. Libijskiej). Wydobywane są tu też fosforyty, rudy żelaza i manganu.
Rozwinięta jest energetyka (hydroelektrownia w Asuanie), przemysł hutniczy (m.in. huty żelaza w Hulman i Kairze), przemysł maszynowy, cementowy, nawozów sztucznych, papierniczy (produkcja z odpadów bawełnianych), włókienniczy, spożywczy (olejarski, cukrowniczy, tytoniowy), odzieżowy, obuwniczy i pamiątkarski.
Główne produkty eksportowe Egiptu to: gaz ziemny, produkty petrochemiczne, odzież, tkaniny bawełniane, owoce cytrusowe, suszona cebula, ryz, cement i stal. Importowane są m.in. maszyny i pojazdy oraz części zamienne do nich.
Ważnym źródłem dochodu dla rządu Egiptu i jego obywateli jest turystyka (do 10% PKB). W 2008 roku do Egiptu przyjechało ponad 12,8 mln turystów. Niektórych przyciągają zabytki Starożytnego Egiptu – Muzeum Egipskie w Kairze, piramidy w Gizie, ruiny świątyń i grobowce Karnaku i Luksorze. Magnesem dla innych są plaże i rafy koralowe wybrzeża czerwonomorskiego Egiptu (kurorty – Hurghada, Szarm el-Szejk). Niepewna sytuacja polityczne przekłada się zwykle na mniejszy napływ turystów zagranicznych i spadek dochodów państwa. Stąd dla islamistycznych radykałów turyści byli i są celem ataków – np. zamach w 1997 roku w Luksorze (zginęło 58 osób).
W gospodarce Egiptu ważnym źródłem dochodów są nie tylko dochody z usług turystycznych. ale również dochody z usług tranzytowych za korzystanie z Kanału Sueskiego – ok. 1,8 mld USD rocznie.
Istotnym elementem bilansu płatniczego Egiptu są też transfery do kraju środków finansowych od Egipcjan pracujących za granicą – zwłaszcza w krajach nad Zatoką Perską.