Płazy są organizmami rozdzielnopłciowymi. Wyraźnie zaznaczony jest u nich dymorfizm płciowy (jaskrawe ubarwienie, modzele i worki rezonansowe u samców).
Płazy posiadają parzyste gonady, które uchodzą do kloaki. Układ rozrodczy żeński składa się z parzystych jajników (połączonych z ciałami tłuszczowymi odżywiającymi oocyty) i jajowodów. Układ rozrodczy męski składa się parzystych jąder (połączonych z ciałami tłuszczowymi) pozbawionych nasieniowodów. Dlatego plemniki samców trafiają do nerki a następnie do przewodu moczowo-płciowego.
Zapłodnienie może być zewnętrzne lub wewnętrzne. Pierwsze występuje u płazów bezogonowych a drugie u płazów ogoniastych i beznogich. Rolę narządu kopulacyjnego służącego do zapłodnienia wewnętrznego spełnia wysuwany stek (kloaka), czyli końcowy odcinek jelita, do którego uchodzą przewody układu rozrodczego i wydalniczego.
Większość płazów jest jajorodna choć spotykamy także gatunki żyworodne.
Płazy przystępują do rozrodu w okresie godowym, który w Polsce przypada na początek wiosny (od marca do maja). Dla płazów bezogonowych charakterystyczne są masowe gody, do których przystępują liczne samce i samice. Żaby i ropuchy gromadzą się w zbiornikach wodnych, po czym samce przywabiają swoje partnerki za pomocą charakterystycznych niekiedy bardzo głośnych dźwięków (kumkanie, rechotanie). Odgłosy te wydawane są przez struny głosowe, a wzmacnianie przez worki rezonansowe, które znajdują się po bokach głowy.
Gody u żaby trawnej/Piet Spaans (15.03.2007)/commons.wikimedia.org |
U płazów bezogonowych obserwujemy ampleksus, czyli odruch płciowy polegający na zajmowanie określonej pozycji przez przystępujących do rozrodu partnerów. Samiec wchodzi na grzbiet samicy, obejmuje ją mocnym uchwytem i przytrzymuje za pomocą modzeli, czyli zgrubień skórnych występujących na palcach kończyn przednich.
![]() |
Modzele godowe u samca żaby wodnej/Christian Fischer (16.06.2010)/commons.wikimedia.org |
Ampleksus może być pachowy (samiec chwyta samicę pod przednimi kończynami) lub pachwinowy (samiec chwyta samicę pod tylnymi kończynami). Samica składa jaja do wody a samiec je zapładnia.
![]() |
Ampleksus pachowy/Jojo (01.04.2006)/commons.wikimedia.org |
Jaja są otaczane w jajowodzie samicy specjalną otoczką białkową, która pęcznieje po zapłodnieniu. Takie galaretowate jaja płazów nazywane są skrzekiem. Mogą mieć różną postać np. pakietów, gron, kłębów czy sznurów.
![]() |
Żabi skrzek/Tarquin (23.03.2004)/commons.wikimedia.org |
U płazów występuje rozwój złożony z przeobrażaniem. Larwy zwane kijankami żyją w wodzie i wyglądem bardziej przypominają ryby niż dorosłe płazy. Kijanki oddychają za pomocą skrzeli a poruszają się za pomocą płetwy otaczającej ogon. Posiadają także linię boczną .W czasie przeobrażenia zanika linia boczna i ogon a pojawiają się kończyny. Płuca zastępują skrzela.
![]() |
Kijanka 10-dniowa/Tarquin (3.04.2004)/commons.wikimedia.org |
U niektórych gatunków płazów stwierdzone występowanie specyficznych form ochrony przyszłego potomstwa (jaj oraz kijanek). Grzbietoród amerykański nosi jaja na grzbiecie, a samiec żaby Darwina połyka jaja i chroni wylęgające się z nich kijanki w workach rezonansowych.