Na stosunki międzynarodowe oddziałuje bardzo wiele zróżnicowanych czynników – jednym z nich jest polityka historyczna i dziedzictwo historyczne. Bardzo wymownym przykładem silnego oddziaływania na wzajemne relacje krajów jest tzw. spawa katyńska, a bardziej szczegółowo – zbrodnia katyńska, która do dzisiaj wywiera wpływ na kształtowanie się wzajemnych relacji polsko-rosyjskich (jest to wzmocnione przez katastrofę smoleńską z 10 kwietnia 2010 r., która wydarzyła się w momencie podróży delegacji polskiej na obchody rocznicy zbrodni katyńskiej).
Zbrodnia katyńska a stosunki polsko-rosyjskie - historia
Określenia zbrodnia katyńska odnosi się do rozstrzelania wiosną 1940 r. ponad 21 tysięcy Polaków (w tym oficerów Wojska Polskiego) – decyzję o ich śmierci podjęły najwyższe władze ZSRR, uznając jeńców wojennych za wrogów władzy sowieckiej. Należy zaznaczyć, że zbrodnia ta została odkryta na początku lat 40. – Niemcy, który wówczas zajmowali tereny Katynia dokonali ekshumacji zwłok i podali informację o zbrodni – ZSRR wypierał się jednak jej popełnienia. Zaprzeczanie ZSRR trwało aż do 1990 r. – w okresie PRL tajono i fałszowano wszelkie informacje na temat zbrodni katyńskiej.
W 1990 r. ZSRR przyznał się do popełnienia zbrodni katyńskiej, jednak sposób, w jaki to zrobił, pozostawia wiele do życzenia, ponieważ zbrodnię tę określono jako „jedną z ciężkich zbrodni stalinizmu”, umniejszając jej znaczenie. Mimo oficjalnego przyznania się do popełnienia zbrodni katyńskiej, w Rosji nadal pojawiają się głosy negujące odpowiedzialność ZSRR za zabójstwa (m.in. neguje ją Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej) w Katyniu, a nawet neguje się istnienie zbrodni katyńskiej jako faktu historycznego.
Polska wrażliwość na sprawę zbrodni katyńskiej wynika z faktu, że władze rosyjskie nigdy za nią oficjalnie nie przeprosiły, nikt także nie został (i nigdy nie zostanie) ukarany za jej popełnienie. Zbrodnia ta jest także bardzo ważnym symbolem zbrodniczej polityki, jaka była prowadzona przez Związek Radziecki przez kilkadziesiąt lat w relacjach z Polską. W związku z tym we wzajemnych relacjach polsko-rosyjskich obserwuje się (i prawdopodobnie jeszcze przez lata będą one obecne) wiele napięć, mimo stosunkowo dość przyjaznych relacji gospodarczych i politycznych (w ostatnich latach ciągle poprawiających się).