Okręgi jednomandatowe (sam okręg wyborczy to jednostka utworzona w celu sprawnego przeprowadzenia wyborów) są jednym z możliwych okręgów wyborczych – wyróżniają się tym, że stosuje się w nich ordynację większościową. Polega to na tym, iż w danym okręgu można uzyskać wyłącznie jeden mandat – otrzymuje go kandydat, który podczas wyborów otrzymał najwięcej głosów. Pozostali kandydaci nie otrzymują mandatów.
Okręgi jednomandatowe - wady i zalety
- zaletą jest niewątpliwe prostota wyboru danego kandydata (wybiera się wszak osobę, która po prostu zdobyła największe poparcie),
- znaczącą zaletą jest również spersonalizowanie wyborów w okręgach jednomandatowych, ponieważ pozwala na większą identyfikację wyborców z poszczególnymi kandydatami, a później – radnymi, posłami czy senatorami (zależy to oczywiście od rodzajów wyborów>
- zaletą są również efekty takich wyborów, ponieważ najczęściej mandat zdobywa członek partii, która posiada ogólnie największe poparcie społeczne, dzięki czemu dany organ (do którego przeprowadza się wybory) będzie bardziej efektywny.
Jeśli chodzi o ujemne strony okręgów jednomandatowych, to koniecznie należy wspomnieć o:
- występowaniu zjawiska tzw. głosów straconych, ponieważ duża liczba osób głosuje na kandydatów, którzy ze względu na jednomandatowość okręgu nie mają możliwości uzyskania mandatu,
- ułatwieniu zdobycia dominacji jednej partii, przy jednoczesnych trudnościach wybicia się partii opozycyjnej o nieco mniejszym poparciu społecznym,
- tym, że okręgi jednomandatowe dyskryminują ugrupowania, które mają bardzo silne, ale rozproszone poparcie, natomiast faworyzują te grupy, których zwolennicy są skoncentrowani przestrzennie (np. w miastach).
- zjawisku tzw. gerrymanderingu, czyli możliwości manipulowania kształtem okręgów wyborczych w celu osiągnięcia oczekiwanego rezultatu.
Okręgi jednomandatowe są stosowane np. USA, Kanadzie, a także we Francji czy też Wielkiej Brytanii.