Buddyzm zen (jap. zen – „medytacja”; chin. – chan) to nurt należący do buddyzmu mahajany, który narodził się w VI-VII w. w Chinach, a stamtąd dotarł w do Korei i Wietnamu, a następnie w XII w. do Japonii. W Europie pojawił się w XX w.
W zen szczególny nacisk kładzie się na siedzącą praktykę medytacyjną, czyli zazen. Cechuje ją praca z oddechem (m.in. liczenie oddechów) oraz praca z koanami. Koany są to krótkie opowieści oparte na paradoksie lub zawierające jakieś szokujące stwierdzenie, zadawane adeptowi zen, aby ten w drodze medytacji dotarł do ich sedna. Pomagają one w skupieniu uwagi.
Obok zazem wyróżnia się kinhin, czyli medytację chodzoną. Inną formą praktyki w zen są śpiewy oraz odosobnienia (sesshin). W każdym wypadku celem adepta jest oświecenie, czyli stan przekroczenia swojego ja i pełnego zespolenia z Pustką. Ważne jest również pozostawanie w stałym kontakcie ze swoim mistrzem, który udziela wskazówek. Słuchanie mowy nauczyciela określa się terminem teisia, natomiast indywidualną rozmowę – dokusan.
W Japonii pod wpływem buddyzmu zen pojawiły się charakterystyczne „ogrody suchego krajobrazu” (karesansui), których kompozycja składa się wyłącznie ze żwiru, piasku, mchu i kamieni. Unika się w nich wszelkiej regularności, symetrii czy parzystości. Ogrody te spotykane przy świątyniach zen. Ich funkcją jest uspokajanie umysłu i ułatwianie medytacji. Sprzyjała temu ich prostota oraz oszczędność środków wyrazu. Najciekawsze ogrody zen znajdują się w Kioto w Japonii.
Symbolem buddyzmu zen jest tzw. enso, czyli okrąg napisany jednym pociągnięciem pędzla. Oznacza oświecenie, siłę, elegancję, wszechświat i przestrzeń. Zgodnie z nauką zen jedynie osoba na wysokim poziomie rozwoju duchowego jest w stanie narysować prawdziwe enso.
W Polsce przedstawicielami buddyzmu zen są m.in. Szkoła Zen Kwan Um, Związek Buddyjski Kandzeon, Związek Buddystów Zen „Bodhidharma” oraz Buddyjska Wspólnota Zen Kannon.