„Pani Bovary” jest przykładem dzieła francuskiego realizmu, który dążył do fotograficznego opisu rzeczywistości. Ten typ powieści powstał w połowie XIX wieku, a jego naczelną cechą był szczególny rodzaj relacji między kategoriami narratora i świata przedstawionego. Z takim właśnie typem dokumentalizmu mamy do czynienia w konstrukcji głównej bohaterki – Emmy Bovary. Jest to niewątpliwie kobieta nieszczęśliwa, która popada w coraz większą depresję. W młodości zasmakowała luksusowego życia i była przekonana, że właśnie takiego życia pragnęła. Okazało się jednak, że doprowadziło to do ruiny nie tylko ją, ale także jej bliskich.
Wszyscy nieustannie próbowali zaspokajać jej pragnienia. Zwłaszcza Karol, bezgranicznie zapatrzony w swoją żonę, spełniał kaprysy Emmy. Zaniepokojony jej stanem psychicznym, po konsultacji ze swoim kolegą, decyduje, że tylko zmiana otoczenia będzie w stanie wyrwać małżonkę z marazmu. Nie okazało się to jednak trafionym rozwiązaniem. Narodziny niechcianego dziecka, romanse i zadłużenie się u kupca L'heureuxa doprowadziły w końcu do katastrofy. Bohaterka popadła w obłęd, który zakończył się samobójstwem – Emma zmarła po zażyciu arszeniku. Pociągnęło to za sobą dalsze konsekwencje: Karol, dowiedziawszy się z listów o kochankach żony, zmarł na zawał, a jej córka trafiła do ciotki, pozbawiona rodziców i niemająca jasnych widoków na przyszłość.
Utwór Flauberta można zaliczyć do tekstów, które poddawały krytyce klasę mieszczańską i wartości, którym hołdowała. Ze sposobu, w jaki wypowiada się narrator, można wnioskować, iż nie lubi tego środowiska, razi go jego brak ambicji, wyższych celów, przyziemność potrzeb, nietolerancja, materializm, egoizm, brak wartościowych zainteresowań.
Problematyka psychologiczna dzieła jest dość złożona – problemy indywidualne łączą się z tu z małżeńskimi: brakiem zrozumienia w związku, nieposiadaniem wspólnych ambicji i celów. Zwieńczenie problematyki psychologicznej dzieła stanowi, rzecz jasna, postać głównej bohaterki utworu, której postawa – określana później powszechnie mianem bowaryzmu – zakładała tragiczny w swojej istocie rozdźwięk pomiędzy wyidealizowanym obrazem własnej osoby i świata a stanem faktycznym, rzeczywistością.
Ważna jest tu również specyficzna funkcja narratora – niewątpliwie wszechwiedzący, zachowuje ostrożność w bezpośrednim wypowiadaniu ocen i komentarzy, stara się sugerować obiektywny charakter fabuły i bohaterów. Pomimo tego, czytelnik odczytuje przesłanie i zdaje sobie sprawę, jakie zjawiska poddaje krytyce.
Istotne pojęcia w kontekście powieści „Pani Bovary”
Bowaryzm – tworzenie fikcyjno–życzeniowej wizji swojej osoby, widzenie siebie jako kogoś innego. Hasło wzięło nazwę od bohaterki powieści Flauberta.
Realizm – kierunek ukształtowany w literaturze europejskiej około roku 1850, uważany za przejściowy między romantyzmem i naturalizmem. Jego twórcy za cel stawiali sobie przedstawienie bohatera w jego historycznym i społecznym środowisku, respektowanie praw rządzących rzeczywistością. Świat przedstawiony w utworze realistycznym ukazany jest z perspektywy przeciętnego odbiorcy, oceniany w myśl zasad moralności i reguł zdrowego rozsądku.
Cechy powieści realistycznej:
- narrator wszechwiedzący
- komentarz odautorski
- realne miejsca akcji – dokładne ich opisy
- brak elementów metafizycznych