„Anna Karenina” - geneza
„Anna Karenina” to powieść pisana przez Lwa Tołstoja w latach 1873-1877. Okres jej powstawania nazywany jest w biografii autora „szczęśliwym piętnastoleciem” (1862-1877) – czasem stabilizacji w Jasnej Polanie po małżeństwie z Zofią Bers.
Głównym tematem podjętym w powieści są zawiłości i problemy życia rodzinnego. Topika ta pojawiała się w literaturze już od lat 40. XIX stulecia, co widoczne było głównie w twórczości George Sand. Nowe prądy myślowe pozytywizmu (głównie emancypacja kobiet) skutkowały jeszcze częstszym opisywania tego typu problemów.
Tołstoj, cieszący się szczęściem w życiu rodzinnym, także postanowił zabrać głos w tej sprawie. W omawianej powieści przedstawił zgubne skutki wyzwolenia płci pięknej (pisarz był przeciwnikiem emancypacji), które prowadziły do umniejszenia wartości rodziny, która znajdowała się na szczycie jego hierarchii wartości. Temu procesowi przeciwstawił wizję idealnej rosyjskiej rodziny, która opiera się na patriarchacie.
„Anna Karenina” - czas i miejsce akcji
Czasem wydarzeń przedstawionych w „Annie Kareninie” są lata 60. XIX stulecia. Akcja dzieła toczy się głównie w Imperium Rosyjskim: w Moskwie, Petersburgu oraz posiadłościach wiejskich. Epizodycznie przenosi się ona także do Niemiec (wyjazd Szczerbackich) oraz Italii (wyjazd Anny i Wrońskiego).
„Anna Karenina” - najważniejsi bohaterowie
Anna Karenina – postać tytułowa, siostra Stiepana Arkadiewicza Obłońskiego, żona Aleksieja Aleksandrowicza Karenina, matka Sieroży oraz (później) Anny. Weszła w związek małżeński, chociaż nie kochała starszego od siebie o 20 lat mężczyzny. Przez długi okres życia po prostu cieszyła się wysoką pozycją społeczną, poświęcając swój czas na zabawy charakterystyczne dla ówczesnej arystokracji (bale, przyjęcia, wyjścia do teatru itp.).
Przełomowym momentem jest dla niej spotkanie Aleksieja Wrońśkiego na dworcu w Moskwie. Osobowość mężczyzny i okazywane jej zainteresowanie, którego brakowało Annie ze strony męża, szybko sprawiły, że nawiązuje z nim romans. Przez pewien czas Karenina próbuje walczyć z uczuciem, pamiętając o swojej roli matki i żony. Jednak oschła i często ironiczna postawa jej męża powoduje, że wciąż nie może zapomnieć o młodym oficerze.
Zakochana we Wrońskim Anna stara się o rozwód, lecz nie otrzymuje go (chociaż Karenin wniósł nawet sprawę do sądu). W życiu z Wrońskim ujawnia się jej wielka zazdrość. Kobieta niemal nieustannie pragnie kontrolować partnera, a gdy ten wyjeżdża, wyszukuje różne sposoby, b sprowadzić go z powrotem. Największe zagrożenie czuje ze strony jego matki, która nie akceptowała związku syna i chciała zeswatać go z księżną Sorokin. Ostatecznie, wyjazd Wrońskiego do matki w celu uporania się z interesami staje się przyczyną paniki bohaterki. Coraz silniejsza zazdrość prowadzi ją do podjęcia desperackiego kroku – licząc na smutek Aleksieja po jej śmierci, skacze pod nadjeżdżający pociąg.
Tytułowa bohaterka była kobietą nieszczęśliwą będąc w związku z Kareninem, dlatego też starała się odnaleźć radość u boku kochanka. Jednak nawet wówczas nie zapomniała o swoim synu Sierioży, potajemnie odwiedzając go w dniu jego urodzin.
Wśród ludzi z wyższych sfer to właśnie ona uchodziła za winną rozpadu małżeństwa i wciągnięcia Wrońskiego w nieusankcjonowany związek. Z tego powodu często spotykała się z oznakami braku sympatii i została wykluczona z najbardziej wpływowych towarzystw.
Aleksiej Kiriłłowicz Wroński – kochanek Anny Kareniny i oficer wojska carskiego. Dla tytułowej bohaterki poświęcił karierę wojskową, rezygnując z awansu. Początkowo kochał kobietę bezgranicznie i w dużej mierze podporządkowywał jej swoje życie. Jednakże z czasem żywiona przez nią zazdrość zaczęła go przytłaczać i gasić uczucie. Wciąż pragnie, by jego partnerka uzyskała rozwód, lecz ze względu na postawę Karenina jest to niemożliwe. Z czasem zaczyna się coraz bardziej oddalać od Anny i nieświadomie doprowadza do jej samobójstwa. Po jej śmierci nie odzywał się przez sześć tygodni i udaje się do Serbii, gdzie bierze udział w walkach z Turkami.
Aleksiej Aleksandrowicz Karenin – mąż Anny Kareniny, ojciec Sierioży, minister i jeden z najbardziej szanowanych mieszkańców Petersburga. Bardziej od żony cenił on sobie powszechnie uznawane konwenanse. Nawet gdy kobieta przyznała mu się do zdrady, przede wszystkim chciał zatuszować całą sprawę, ponieważ przejmował się opinią wpływowych towarzystw, stawiając swoją reputację na pierwszym miejscu. Nigdy nie wyraził zgody na rozwód (złożył sprawę do sądu, lecz przed ostatecznym rozstrzygnięciem powstrzymywały go względy religijne), a proszącej o niego żonie gotów był wybaczyć, jeśli przestanie widywać się z Wrońskim. Był to mężczyzna surowy i trudny we współżyciu. Nie dbał specjalnie o samopoczucie Anny, co skłoniło ją do zdrady.
Stiepan Arkadiewicz Obłoński – brat Anny Kareniny, mąż Darii Aleksandrownej ze Szczerbackich. Ten trzydziestoczteroletni mężczyzna od dziewięciu lat trwał w związku małżeńskim i doczekał się pięciorga dzieci. Zdradził żonę z francuską guwernantką, co wciąż rzutowało na jego małżeństwie. Dzięki interwencji siostry udało mu się uratować relację, lecz nie potrafił pozostać wierny Darii i nadal dopuszczał się zdrad (m.in. z baletnicą).
Daria Aleksandrowna Obłońska (Dolly) – trzydziestotrzyletnia kobieta wywodząca się z książęcego rodu Szczerbackich. Po zdradzie męża chciała od niego odejść, lecz za namową Kareniny postanowiła zostać u jego boku. Bardzo dba o szczęście swojej siostry Jekateriny i doradza jej małżeństwo z Lewinem. U boku własnego męża nie znajduje szczęścia, wciąż chce się z nim rozstać. Doskonale wie o jego nieuczciwości, lecz gdy ten prosi ją o sprzedanie majątku i pokrycie uzyskaną kwotą długów, decyduje się spieniężyć jego część. W końcowej partii utworu często zazdrości ona innym kobietom, którym udało się odnaleźć szczęście (później okazuje się, iż „znalezienie szczęścia” nie jest kwestią tak prostą do ocenienia).
Jekaterina Aleksandrowna Lewinowa (Kitty) – młodsza siostra Darii, żona Konstantego Lewina. Początkowo darzy uczuciem Wrońskiego, lecz kiedy ten decyduje się na związek z Anną Kareniną, postanawia związać się z Lewinem. To kobieta uczuciowa, bardzo mocno przeżywająca swoje niepowodzenia oraz krzywdy wyrządzone innym. Otacza opieką umierającego brata męża, stara się dbać także o niego samego. To właśnie jej udaje odnaleźć się szczęście w życiu rodzinnym.
Konstanty Lewin – trzydziestodwuletni mężczyzna wywodzący się z rodu szlacheckiego Lewinów. Zdecydowanie różni się on od innych bohaterów. Niechętnie odnosi się do sposobu życia arystokracji, a niemal całe swoje siły poświęca prowadzeniu majątku i próbom poprawy losu chłopów – stara się wdrażać rozmaite unowocześnienia, które ułatwiałyby im pracę.
Przez lata życia na wsi przywykł on do ciężkiej pracy i nie ma oporów pomagać chłopom w czasie żniw. Nieśmiałość i skromność trzymają z dala od wielkich miast, a w czasie pobytu na wsi Lewin często oddaje się filozoficznym rozważaniom. Jednak dopiero słowa prostego chłopa – Fiodora – głoszące konieczność oddania się innym i poświęcenia dla nich swojego życia (zamiast napychać sobie brzuch), ostatecznie rozwiewają wątpliwości Lewina, których tak pełna była jego dotychczasowa egzystencja. Właśnie dzięki nim bohater, będący niegdyś o krok od samobójstwa, uświadamia sobie, jak wielkim uczuciem darzy żonę i małego synka.
Hrabina Lidia Iwanowa – jedna z najważniejszych postaci w całym Petersburgu. To właśnie jej Karenin zawdzięczał swoją karierę. Skrycie podkochiwała się ona w mężu tytułowej bohaterki, a gdy Anna wyprowadziła się z domu, zaoferowała mu swoją pomoc w prowadzeniu gospodarstwa. Wielką rolę przykładała do opinii jasnowidza i głęboko wierzyła w nadprzyrodzone moce, uzależniając swoje postępowanie od ich wskazówek.