Księga I: O wiarach, jakie były w Polszcze za Augusta III
Autor opowiada w rozdziale o wyznaniach, które panował za czasów Augusta III. Najważniejszą była religia katolicka, a za nią żydowska, karaimska i luterska, a także kalwinizm. Wspomina o represjach, które groziły w tym czasie deistom. Deizm szerzył się w Polsce z powodu przybywających z zagranicy nauczycieli i uczniów. Ich lektury prowadziły do pogardzenia wiary i zepsucia obyczajów. Na szczęście w Polsce dominuje katolicyzm – Kitowicz opisuje przebieg polskich nabożeństw, mszy, rytuałów, dzieląc je na odpowiednie kategorie. Dalej Kitowicz wymienia istniejące w kraju bractwa katolickie.
Znajdujemy także opis pobożnych zwyczajów takich jak posty, uczestnictwo w pasjach, rezurekcjach i procesjach.
Księga II: O wychowaniu dzieci
Pisarz przedstawia realia i zwyczaje jakie obowiązywały w zakresie rodzenia i wychowania dzieci. Młodym matkom towarzyszyły starsze kobiety, pomagając w codziennych zabiegach pielęgnacyjnych. Używano kolebek, w których kołysano dzieci do snu. Mowa jest tu o nauce jedzenia (karmiono je specjalną papka z chleba, masła i cukru, piwa oraz mąki). Dzieci z zamożniejszych rodzin otrzymywały rosołki z kurcząt. Kitowicz opisuje jak w tamtych czasach ubierano dzieci. Kiedy kończyły pięć lat dziewczynki ubierały specjalne sukienki, plotły warkocze, a na nogach nosiły specjalne pończochy i trzewiki. Chłopcy natomiast ubierali żupan i kontusz, a także jedwabny pas i pończochy, a także specjalne skórzane buty. Na głowie obowiązkowo musiał znajdować się kapelusz. Po skończeniu 12 roku życia, każdy ubierał się wedle panującej mody. Ważnym tematem była również edukacja dzieci (szkoły parochialne, niewiast statecznych, uczono także w domu). Następnie Kitowicz wymienia kary, jakie wymierzane były niegrzecznym dzieciom np. klęczenie, plagi czy niedopuszczenie do posiłku.
Różne zakony prowadziły edukację młodzieży – najczęściej Jezuici i Pijarzy. Uczono gramatyki, syntetyki, teologii, filozofii czy poetyki.
Studenci byli trenowani różnymi metodami nauczania, a najpopularniejszymi z nich były repetycja i nota lingua (zakaz mówienia po polsku, a wyłącznie po łacinie).
Księga III: O stanie duchownym
W tym rozdziale znajdziemy opis podziału stanu duchownego (składał się osób duchownych i świeckich). Najpopularniejszymi zakonami byli Jezuici i Pijarzy. Znajdziemy tu także wspomnienie o Misjonarzach św. Wincentego a Paulo, a także o Kapucynach i Reformatach. Inne zakony to: Bernardyni, Franciszkanie, Dominikanie (dzielili się na dyspensatów i obserwantów), Trynitarze, Karmelici Bosi i Trzewiczkowi, Augustyjanie, Kanonici Regularni, Krzyżacy, Kanoniny de Saxea, Paulini, Maryjanie, Bonifratowie, Kameduli i Kartuzi, Benedyktyni, Cystersi oraz Bazylianie.
Księga IV: O palestrze
Następuje wyliczenie urzędów związanych z sądownictwem np. obrońca, rejent, prawnik, sędzia, feriant, marszałek czy woźny. Kitowicz opisuje także poszczególne rodzaje sądów (niższych, szlacheckich, miejskich, kanclerskich, referendarskich, nuncyjaturskich, marszałkowskich i konsystorskich).
Księga V: O stanie żołnierskim za Augusta III
Za czasów Augusta III wojsko liczyło 18 tysięcy żołnierzy, autor przedstawia rodzaje chorągwi oraz elementy tradycji wojskowej (m.in. nadawanie odznaczeń, wydawanie rozkazów, hierarchia wojskowa).
Księga VI: O stanie dworskim
Pisarz przedstawia rodzaje dworzan, ich obowiązki oraz obyczaje. W rozdziale tym odnajdziemy obrazy uczt i pijatyk, opis rodzajów trunków. Obszernie opisuje Kitowicz rodzaje strojów szlacheckich, ich poszczególnych elementów oraz rodzaje broni. Dowiadujemy się jak wyglądamy domy i dwory szlacheckie, czym się wówczas poruszano (karety i powozy). Szlachta przywiązywała również symboliczny stosunek do biżuterii i innych ozdób. Ważnym elementem życia były wówczas gry i zabawy towarzyskie (pliszki, kości, karty czy kręgle).
Księga VI: O obyczajach chłopskich
Ostatni rozdział Obyczajów nie został dokończony przez Kitowicza. Zawiera m.in. opis strojów chłopskich, charakterystycznych dla różnych regionów.
 |
| Strona tytułowa pierwszego tomu / www.wikipedia.org.pl |