Geneza i gatunek
Dzieło Jędrzeja Kitowicza powstało pod koniec XVIII wieku, choć nie zostało dokończone przez autora. W całości opublikowano je w latach 1840-1841 w Poznaniu. Jest to dzieło historyczne, opisujące w sposób kompleksowy codzienne życie i zwyczaje panujące w Polsce w różnych stanach społecznych. Jest to odejście od ustalonej wówczas konwencji kronikarskiej, praktykującej opisywanie dziejów z perspektywy dziejów władców i postaci sławnych. Kitowicz postanowił spojrzeć na czasu Augusta III Sasa z pozycji przeciętnego obywatela.
Problematyka
Kitowicz obrazuje kulturę materialną i duchową społeczeństwa osiemnastowiecznego. Jego opisy obejmują ubiory, kształcenie, zwyczaje, rozrywki, wyznania, środki komunikacji, sposoby wychowania. Autor wykorzystał do tego barwny, nieraz zabawny język – jego tekst bogaty jest w anegdoty i ciekawe opowiastki.
Kompozycja dzieła
Monografia Kitowicza ma przejrzysty układ, z którego wynika świadomy zamysł opowieści o współczesnej sobie polskiej rzeczywistości. Na pierwszym miejscu stawia sprawy duchowe i kościelne, a następnie przechodzi do obyczajowości świeckiej (wychowania i kształcenia młodzieży, dojrzałości, wyboru drogi zawodowej i opisu poszczególnych specjalizacji.
Stosunek autora do władzy
Kitowicz nie jest jednoznacznym chwalcą Augusta III Sasa, nie jest wobec niego bezkrytyczny i wymienia swoje zastrzeżenia co do sposobów rządzenia. Najbardziej ubolewa nad zrywaniem sejmów, obniżenie sił w wojsku polskim, a także niesprawiedliwych układach wśród szlachty.
Styl
Dzieło Kitowicza nie stanowi jedynie zbiory beznamiętnych wyliczeń, ale prezentuje barwne i plastyczne opisy społeczeństwa. Większość refleksji w tekście pochodzi z własnych obserwacji historyka i jego notatek. Jedynie ustępy dotyczące duchowieństwa oparte są na rzetelnej lekturze. Naśladując żywą mowę pochodzącą prosto z otoczenia, Kitowicz nadał swojemu utworowi język naturalny, prosty, a przez to bardzo wiarygodny. Nie znajdziemy tu wymyślnych figur retorycznych.